Extensiveren is strijdig met principes economie

Extensiever boeren wordt vaak genoemd als richting voor de melkveehouderij om aan doelen op het gebied van klimaat, biodiversiteit en waterkwaliteit te voldoen. Wat zijn daarvan de bedrijfseconomische gevolgen voor een melkveebedrijf? De Studiekring van Landbouweconomie en de Nederlandse Zoötechnische Vereniging hielden hierover onlangs een bijeenkomst in Wageningen.

'Recente onderzoeken laten zien dat het inkomen fors omlaaggaat, als een melkveebedrijf extensiveert', zegt Roel Jongeneel van Wageningen Economic Research. Extensiveren betekent in de meeste gevallen meer grond toevoegen aan het bedrijf. De veestapel verkleinen kan ook. In het laatste geval gaan de marges het hardst onderuit.

Combineren

'Soms is het inkomensverlies te repareren door de extensivering te combineren met vormen van verbreding of omschakeling naar een nichemarkt zoals biologische productie. De beschikbaarheid van betaalbare grond heeft ook veel invloed', zegt Jongeneel.

De onderzoeken van de Wageningen University & Research laten zien dat extensivering een tang op de marge zet. 'De kosten nemen toe, maar je heb niet meer de mogelijkheid om dat te compenseren met een productiestijging per hectare', licht de onderzoeker toe.

Advies aan politiek

Jongeneel adviseert de politiek voorzichtig te zijn. 'Extensivering is strijdig met economische principes. Het is een dure oplossing om doelen op het gebied van klimaat, natuur en milieu te halen. Daarom is mijn advies: wees terughoudend met sturen op extensivering en kies alternatieve routes als die er zijn.'

'In gebieden waar extensivering wel gewenst is, zou afwaardering van grond een nuttig instrument kunnen zijn. Soms is dat te combineren met andere instrumenten. Bijvoorbeeld in het veenweidegebied zou je een GLB-vergoeding vanwege een hoger waterpeil samen kunnen laten gaan met afwaardering van grond', licht de onderzoeker toe.

Toenemende druk

Ondanks de hoge kosten verwacht Rabobank dat de melkveehouderij in Nederland behoorlijk extensiveert. 'We zien het als maatschappelijk antwoord op de toenemende druk op de veehouderij. Extensivering maakt het beter mogelijk het behalen van doelen te borgen op het gebied van klimaat, biodiversiteit en milieu. Ook vergroot extensivering de kans op het halen van de doelen', zegt Marijn Dekkers, sectormanager melkveehouderij.

Volgens Dekkers ontbreekt het in de sector aan heldere randvoorwaarden. 'Daardoor verkeert de sector in een soort vacuüm. Voor ondernemers, maar ook voor de bank, is er te weinig om aan vast te klampen. Dat komt door onduidelijkheid over toekomstige regels, bruikbare technieken en vergunningen.'

Melkveestapel krimpt

De bank houdt rekening met een krimp van de melkveestapel met 30 procent in de periode tot 2040. 'De melkproductie neemt minder af door een voortgaande productieverbetering per koe. We verwachten dat de Nederlandse melkplas tot 2040 met 20 procent krimpt', zegt de sectormanager melkveehouderij.

Volgens Dekkers hoeft een iets kleinere melkveesector geen ramp te zijn. 'Bij de huidige omvang van de sector is het lastig om alle doelen te halen waarmee de melkveehouderij te maken heeft. Met een iets kleinere melkveehouderij wordt dat makkelijker.'

Duur

Maar ook Rabobank constateert dat extensivering duur is en voor de meeste melkveebedrijven niet is weggelegd. 'Onze inschatting is dat 20 procent van de melkveebedrijven de mogelijkheid heeft om een substantiële financiering aan te trekken waarmee ze stappen voorwaarts kunnen zetten in de richting van een duurzamer bedrijfsmodel', zegt de sectormanager melkveehouderij.

Dekkers ziet dat de investeringsruimte op het doorsnee melkveebedrijf beperkt is. 'Dat komt door de combinatie van melkprijs, oplopende rente en mestafzetkosten. Ook telt mee dat alles veel duurder is geworden. Ik hoor investeringsbedragen van 10.000 euro per koe voor de bouw van een nieuwe stal. Dit alles maakt het investeringsklimaat in de melkveehouderij broos.'

Net als de Wageningse onderzoekers concludeert Rabobank dat extensiveren ten koste gaat van de financiële marge. 'Om verduurzaming mogelijk te maken, is een nieuw verdienmodel nodig. Met andere woorden: er moet nieuw geld in het systeem komen om het verlies aan omzet per hectare op te vangen. Dat zou bijvoorbeeld een vergoeding voor het leveren van groenblauwe diensten kunnen zijn', stelt de sectormanager melkveehouderij.