Discussie over verdienvermogen in de landbouw zet politici op scherp

Aan de hand van stellingen gingen tien kandidaat-Kamerleden met elkaar in gesprek over diverse thema's. Daarbij kwamen de verschillen en overeenkomsten aan de oppervlakte, zoals bij het verbeteren van het verdienvermogen. Dat het verdienvermogen beter moet, lijdt volgens de politici geen twijfel. De vraag hoe dat moet gebeuren, wordt verschillend beantwoord.

Moet de overheid als marktmeester krachtig ingrijpen om het verdienvermogen te verbeteren? Joris Thijssen (GroenLinks/PvdA) vindt van wel en hij was daar het meest uitgesproken in. Een wet zoals in Frankrijk, waarbij boeren gegarandeerd de kostprijs voor hun producten krijgen van hun afnemers, vindt hij ook voor Nederland een goed plan. Tot slot pleit hij ook voor een prijs op stikstofemissie.

Thom van Campen (VVD) stelt echter dat de instrumenten beperkt zijn. 'Als je wat wil doen, dan moet je dat in Europa doen.' Wel vindt hij keurmerken zoals Beter Leven een goede stap. 'Een keurmerk is niet zaligmakend, maar het helpt de consument bewust te maken van wat hij in zijn mandje legt.'

De gesprekken in het kader van het landbouwakkoord hebben opgeleverd dat retailbedrijven en primaire producenten met elkaar in gesprek zijn geraakt over een eerlijke prijs. Vrijwel alle politici noemen dergelijke gesprekken een belangrijke stap op weg naar een beter verdienmodel. Ze vinden ook dat de mogelijkheden voor boeren en tuinders om samen te werken moeten worden aangepast, zodat ze meer marktmacht krijgen om zodoende een betere prijs af te dwingen.

Mercosur

CDA-Kamerlid Eline Vedder ziet een andere rol voor de marktmeester. De overheid zou volgens haar moeten letten op wat Europa importeert. 'Neem de legbatterij-eieren. In Europa is dat verboden, maar we importeren ze nu uit Oekraïne.' Toch zet Vedder zich niet af tegen het Mercosur-verdrag omdat ze vindt dat de land- en tuinbouw per saldo beter af is met het verdrag. Ines Kostic (PvdD) noemt dat boerenbedrog van het CDA.

Pieter Grinwis (ChristenUnie) wil juist wel af van Mercosur. 'Het kan niet zo zijn dat boeren de dupe worden van een systeem waarbij alles draait om de laagste prijs.' Hij voelt wat voor actie aan de Europese grens. 'We moeten in Europa meer samenwerken. Waarom is er wel een Europese klimaatheffing om onze eigen industrie te beschermen, maar doen we dat niet voor de land- en tuinbouw?' Bij dat marktmeesterschap door de overheid hoort ook vertrouwen, vindt hij. 'En dat moet de overheid nog wel terugwinnen.'

Innovatie

Helpt innovatie nu wel of niet met het oplossen van de milieuopgaven in de land- en tuinbouw? Daarover verschillen de meningen van de politici, zeker nu de effecten van sommige innovaties door de rechtelijke macht in twijfel worden getrokken. Van Campen is een groot pleitbezorger van innovatie in de land- en tuinbouw. Het stoort hem dat er somber over wordt gedacht. Hij zou graag zien dat er meer ruimte voor innovatie komt. ‘Innovatie in de industrie vinden we heel normaal, maar bij boeren niet’. Hij stoort zich aan de hindernissen die de overheid opwerpt, zoals bij de toelating van kunstmestvervangers.

Van Campen vindt in deze discussie Roelof Bisschop (SGP) aan zijn zijde. 'Het effect van innovatie wordt ondergewaardeerd. Ook luchtwassers leveren wel degelijk een bijdrage.' Ook Sieta van Keimpema, kandidaat-Kamerlid voor BVNL, pleit voor meer experimenteerruimte. 'Als er geen pilots zijn, geen proefprojecten, dan kun je ook niet bewijzen dat het werkt.'

Kostprijsreductie

Tjeerd de Groot (D66) en Kostic zijn sceptisch. De Groot oppert een experimenteerwet die het testen van innovaties makkelijker maakt. ‘Dat gaat nu moeizaam door wettelijke beperkingen.’ Toch denkt hij dat alleen technische innovatie onvoldoende is. 'Dat is het in stand houden van het bestaande systeem. Dat leidt tot kostprijsreductie die in de keten wordt afgeroomd. Volgens mij moet eerst duidelijk zijn welke richting de landbouw opgaat voor je gaat innoveren. En wat ons betreft is die richting kringlooplandbouw.'

Kostic ziet ook een alternatieve vorm van innovatie: 'Reduceer de veestapel met 75 procent.' Innoveren is ook investeren in boeren die telen voor bouwmaterialen, vindt het kandidaat-Kamerlid.

Ecosysteemdiensten

De politici spraken ook over de betaling voor de geleverde ecosysteemdiensten. Unaniem waren zij van mening dat een volgend kabinet moet zorgen voor een betere betaling die langjarig wordt toegezegd. 'Als boeren ecosysteemdiensten leveren, moet de overheid dat niet afdoen met een fooi van 1.000 euro per hectare', stelt Cor Pierik (BBB). Boeren doen dat voor de hele samenleving.'

Terugkijken

Het Grote Landbouwdebat is hieronder en op nieuweoogstlive.nl terug te kijken.