Onderzoek moet rode bessen uit dal halen

Rode bessen komen in Nederland voor 70 procent uit het rivierengebied. De teelt gedijt goed op de bodem van lichte rivierklei. In het verleden waren oogsten van 15 tot wel 20 ton per hectare mogelijk, maar de teelt heeft steeds meer te lijden onder ziektes en plagen.

Dat komt onder andere door een afgenomen vitaliteit van de planten, bodemschimmels als fusarium en verticillium en taksterfte door de schimmel Eutypa lata. Dat alles leidt tot uitval tijdens de teelt, maar ook in de bewaring. Dat brengt de kwaliteit en de jaarronde levering van rode bessen in gevaar.

Om deze ontwikkeling te keren, vindt op de proeftuin in Randwijk een meerjarig onderzoek plaats. Onderzoeker Johan Sonneveld legt uit dat het zich richt op de gangbare teeltmethode in de vollegrond en op substraatteelt. Ook vinden experimenten plaats met het enten op onderstammen.

'In Nederland is het rassenassortiment de afgelopen vijftien jaar nagenoeg gelijk gebleven', zegt de onderzoeker. 'Het gaat om de vroege rassen Jonkheer van Tets en Junifer, die in mei en juni geoogst worden, en her en der nog wat Haronia en Rolan. De oogst daarvan vindt in juli plaats. Het hoofdras is nog altijd het late ras Rovada, dat van half juli tot half augustus rijp is en als enige geschikt is om te bewaren.'

Volgens Sonneveld hebben telers steeds meer te maken met planten die uitvallen, waardoor ze nieuwe struiken tussen de oude moeten planten. Dat leidt tot onregelmatige partijen, terwijl klanten om bessen van gelijke grootte vragen.

Hogere uitval

Jeroen Vos merkte als mede-eigenaar van Vos Fruit uit het Gelderse Driel en Andelst dat rodebessenplanten vroeger tot wel vijftien jaar meegingen, maar tegenwoordig nog maar acht tot negen. 'De mindere plantvitaliteit en hogere uitval zijn voor ons een flinke kostenpost, want we moeten meer snoeien en aanplanten. Daarbij is het afwachten of nieuwe planten aanslaan.'

Anco van Garderen van Zachtfruit Schalkwijk uit het Utrechtse Schalkwijk loopt tegen dezelfde problemen aan, zonder dat duidelijk is waarom de planten minder lang meegaan. 'Ook op percelen waar decennialang geen rode bessen hebben gestaan, is de plantgezondheid afgenomen.' Zijn bedrijf heeft 500 ton koelcapaciteit voor de eigen Rovada-bessen en die van andere telers. Om de bessen te kunnen bewaren tot april volgend jaar, is het belangrijk dat ze ziektevrij de koelcel in gaan.

Omdat de planten zowel tijdens de bloei als daarna gevoelig zijn voor ziektes en plagen, maken telers indien nodig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Het middelenpakket is echter steeds beperkter, terwijl de eisen van afnemers, in de meeste gevallen Europese supermarktketens, strenger zijn geworden. Dat betekent dat telers binnen een steeds smallere bandbreedte moeten opereren en meer derving hebben.

'Wij zijn PlanetProof-gecertificeerd', zegt Van Garderen. 'Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland hebben echter hun specifieke eisen, die allemaal verschillend zijn.' Hij legt uit dat sommige landen verlangen dat de bessen op minder dan 50 procent van de maximale residulimiet (MRL) zitten en/of dat onder die limiet slechts vijf middelen mogen worden aangetroffen.

Middelencombinatie

Om kennis te krijgen over de effectiviteit van de nog wel toegestane middelen, deels biologische producten, past Sonneveld op proefvelden met gelijksoortige aanplant elk een andere middelencombinatie toe. Daarnaast vindt onderzoek plaats met gezonde aanplant in potten, goten en sleuven die mest en middelen krijgt toegediend via een standaardschema.

Vos ziet wel mogelijke voordelen van substraatteelt in potten, maar volgens hem is die duurder en minder flexibel dan gangbare teelt en vereist het een zorgvuldigere manier van werken. Voor hem lijken sleuven een interessanter alternatief, omdat het enigszins lijkt op teelt in de vollegrond. Hij is dan ook benieuwd naar de resultaten van het onderzoek.

Proeftuin Randwijk organiseert evenementen en rondleidingen om ervaringen uit te wisselen en kennis te delen. Het onderzoek naar alternatieven voor de rodebessenteelt kost jaarlijks zo'n 9.000 euro.

Subsidies

Een deel van dat bedrag komt uit subsidies en bijdragen van toeleveranciers als fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen, een ander deel nemen rodebessentelers voor hun rekening. 'We hebben intensief contact met telers en een deel van het onderzoek vindt bij hen plaats', zegt Sonneveld. Zachtfruit Schalkwijk zorgt bijvoorbeeld voor de bewaring van de bessen uit de proeven.

'Als partner in het onderzoek zien we zeker de relevantie ervan', stelt Van Garderen. 'We hebben zelf wel onze theorieën over de uitval, maar Randwijk kan specifieker kijken.' Vos vindt het belangrijk dat het merendeel van de telers meedoet. 'Met breedgedragen onderzoek kom je verder dan als individueel bedrijf.'