Laatste herverkaveling oude stijl in Staphorst afgerond

'Het heeft lang geduurd en het was niet makkelijk', blikt melkveehouder Henk Mussche terug. Hij zat namens de agrarische sector in de verkavelingscomissie.

'Maar als ze me nu weer zouden vragen voor deze klus, dan zou ik opnieuw 'ja' zeggen. Het zit hier niet in de aard van de boeren om het zelf van de daken te roepen, maar je ziet gewoon aan alles dat de landbouwstructuur veel beter is geworden. En daar doe je het uiteindelijk voor', zegt Mussche.

Structuurverbetering

In 2013 werd de grootschalige ruilverkaveling ingezet. Het gebied was in de jaren vijftig van de vorige eeuw al eerder op de schop geweest, maar na de eeuwwisseling was er opnieuw behoefte aan structuurverbetering. Pogingen om dat eerst op vrijwillige basis te doen strandden.

'Een Staphorster boer vindt het niet passend de kwaliteit van buurmans grond te beoordelen en ze kwamen er onderling niet uit', zegt Karel Morssink, secretaris van de verkavelingscommissie en projectadviseur van provincie Overijssel.

'Vandaar dat de landbouwcontactcommissie, die de boeren in Staphorst vertegenwoordigt, met instemming van de leden een aanvraag voor een wettelijke ruilverkaveling op basis van de Wet inrichting landelijk gebied indiende', licht Morssink toe.

Verschillende soorten grond

Het proces duurde tot 2021. Dat is lang, maar daar zijn volgens voorzitter van de verkavelingscommissie Gerrit Pastink wel redenen voor. 'In Staphorst hebben we te maken met veel verschillende soorten grond, die heel divers wordt gebruikt. Van goede, vette landbouwgrond tot veengrond met een dikte van 2 tot 3 meter. Heel ongelijkwaardig en dat maakt ruilen lastig.'

Complicerende factor is volgens Mussche ook dat er sprake was van veel eigenaren. 'Niet alleen boeren, maar ook particulieren, mensen die nog een paar hectare grond in de familie hebben. Dan heb je met veel spelers te maken.'

Bovendien, vult Pastink aan: 'Staphorsters hechten emotioneel heel erg aan hun grond. Percelen zijn al generaties lang in de familie. Dan is het best een stap om daar afscheid van te doen, ook al wordt de eindsituatie er beter op.'

Stikstof en PFAS

Daarnaast lag het ruilproces een aantal keren stil, onder andere vanwege regelgeving over stikstof en PFAS. Uiteindelijk wisselde met de ondertekening van de ruilakte in januari 2021 op één dag 2.100 hectare landbouwgrond van eigenaar. 'Maar ontwikkelingen gaan door en er was behoefte aan enkele aanpassingen en correcties', zegt Morssink.

De afgelopen drie jaar zijn daarom nog elf vrijwillige kavelruilen gerealiseerd. Hieraan hebben 65 partijen deelgenomen. Een oppervlakte van 150 hectare is geruild.

Deze ruilen waren verschillend van omvang, bijvoorbeeld een kleine ruil van maar 3.500 vierkante meter, maar ook grote, zoals de laatste kavelruil met een oppervlakte van bijna 50 hectare. In al deze ruilingen was er sprake van grenscorrecties, kavelconcentratie, afstandsverkorting en huiskavelvergroting.

Provinciaal Programma Landelijk Gebied

Het wachten is nu op het Provinciaal Programma Landelijk Gebied. Ook binnen zo'n proces kan de Wet inrichting landelijk gebied een goed instrument zijn, stelt Morssink. 'Het is een wettelijke procedure waarbij ieders recht wordt gewaarborgd.'

Daarnaast is de beschikbaarheid van ruilgrond een belangrijk smeermiddel. In provincie Overijssel is 100 miljoen euro beschikbaar om grond op te kopen voor het Revolving Fund.

Boeren in Staphorst hebben op dit moment nog even geen behoefte aan een nieuw ruil- en gebiedsproces, verwacht Mussche. 'Ze willen voorlopig niet opnieuw allerlei mensen op het erf.'