'Natuurherstel begint in gebied zelf'

Nu de discussie over het jaar waarin de stikstofemissie met 50 procent moet zijn gereduceerd weer oplaait, roeren milieuorganisaties de trom en worden stevige uitspraken de wereld ingestuurd: 'de natuur staat op instorten', 'het is 5 voor 12'. Uitstel is niet verantwoord. Klopt dit wel?

De belangrijkste effecten van stikstofdepositie zijn verzuring en vermesting. Voor de al opgetreden verzuring is emissiereductie geen oplossing. Die verzuring verdwijnt niet en kan alleen ongedaan worden gemaakt door herstelmaatregelen, zoals de dosering van steenmeel.

Niets nieuws

Verzuring is niets nieuws. In de jaren zestig en zeventig was de depositie van zuur ruim twee keer zo hoog als nu, vooral door neerslag van zwavelverbindingen. In de jaren tachtig en negentig werden in natuurgebieden al lage pH-waarden gemeten. Het lijkt erop dat terreinbeheerders al die tijd hebben zitten slapen.

De laatste jaren staat verzuring in de schijnwerpers en wordt de landbouw als schuldige aangewezen, maar dit ligt veel genuanceerder. Herstelmaatregelen zijn alleen maar urgenter geworden. Daarbij is het best mogelijk om extra steenmeel te doseren als buffer voor de komende jaren. Zelfs bij het behalen van de doelen voor emissiereductie gaat de verzuring namelijk nog steeds door, zij het in een lager tempo. En stikstof is niet de enige bron van zuur. Maatregelen, zoals dosering van steenmeel, zijn simpelweg onvermijdelijk.

Voor vermesting is er een directere relatie met emissiereductie, maar ook daarvoor geldt dat dit op korte termijn niet veel effect heeft. Het duurt jaren voor het te hoge niveau aan stikstof in een natuurgebied is verdwenen. De stikstof is opgeslagen in de bodem en in biomassa. Een veel directere aanpak is verschraling door maaien en afvoer van biomassa, afplaggen en begrazing. Dit gebeurt wel, maar begrazing kan intensiever en leidt misschien tot verrijking van het gebied.

Organische stof

Daarnaast kan de landbouw organische stof uit natuurgebieden inzetten voor verbetering van de bodemstructuur. Door analyse van biomassa, plaggen en mest kan de afvoer van stikstof vanuit het natuurgebied gekwantificeerd worden en daarmee het effect van maatregelen onderbouwd.

Kortom, als je echt begaan bent met de natuur en snel verbeteringen wilt bereiken, moet je als eerste aan de slag in de natuurgebieden zelf. Emissiereductie is natuurlijk ook belangrijk, maar daar kun je gerust wat meer tijd voor nemen.

Meerdere oorzaken

Onlangs heeft de Ecologische Autoriteit de eerste natuurdoelanalyses getoetst. Hieruit blijkt dat de natuurgebieden meestal niet in goede staat zijn, maar dit heeft steeds meerdere oorzaken: stikstof, verdroging, versnippering et cetera. De afzonderlijke bijdragen van deze factoren en de onderlinge samenhang zijn onvoldoende duidelijk. Vaak wordt geconcludeerd dat er aanvullend onderzoek nodig is. Duidelijk is in elk geval dat we er niet zijn met alleen reductie van stikstof.

Alvorens de landbouw het mes op de keel te zetten, zou de overheid er zeker van moeten zijn dat ze ook de andere factoren in de hand heeft. Anders zouden we kunnen eindigen met een sterk afgeslankte veehouderij en natuurgebieden die nog in slechte staat zijn.