Friese Waddenkust verandert ingrijpend door versterking zeedijk

Versterking van de zeedijk is de grootse opgave van Wetterskip Fryslân ooit. De ingreep is nodig, omdat de dijk in de toekomst niet meer aan de veiligheidseisen voldoet. Tegelijkertijd zien partijen kansen voor onder andere meer zoetwateropslag, recreatie en het verbeteren van landschap en natuur.

Aan de ene kant ligt de Waddenzeedijk, beschermd Natura 2000-gebied. Aan de landkant van de dijk is dat de Bouwhoeke, de akkerbouwregio van Friesland. Honderden akkerbouwers verbouwen daar op de vruchtbare zavelgronden hun pootaardappelen, uien, suikerbieten en tulpen.

Verbinder

Voor deze groep agrarisch ondernemers is Doeke de Jong sinds enkele maanden verbinder tussen landbouw en overheden om het gebiedsproces te kunnen starten. De oud-bedrijfsleider bij Friso Civiel Bouwgroep kent het gebied door en door. Tientallen jaren was hij er werkzaam in de grond-, weg- en waterbouw.

Dat de dijk nog eens versterkt zou moeten worden, had hij nooit verwacht. 'Begin jaren tachtig van de vorige eeuw verhoogden we de dijk op dezelfde plek waar deze nu versterkt moet worden. Toen dachten we het is klaar. Wij wisten nog niet dat door opwarming van de aarde de zeespiegel zou stijgen.'

De Jong werd geboren op een akkerbouwbedrijf langs de zeedijk. Hij bleek al snel meer oog te hebben voor de technische kant dan het agrarische deel. 'In 1976 lieten wij een aardappelbewaarschuur bouwen. Mijn vader vond dat ik de timmerman maar moest helpen. Ik ben daar nooit meer weggegaan.'

Bakje koffie drinken

De ZZP'er ging halverwege vorig jaar aan de slag met zijn klus als verbinder. Wat zijn rol precies zou zijn? 'Dat was even een zoektocht. Ik sprong op een rijdende trein, al jaren wordt er over de plannen gesproken. Het leek mij eerst goed om een bakje koffie te drinken en met verschillende partijen, bijvoorbeeld van de gemeente en landbouw, een praatje te maken. Om te kijken wat er bij hen leeft en open te staan voor signalen.'

Zo ging het FNP-raadslid van gemeente Waadhoeke met ambtenaren van de twee betrokken gemeenten het gebied in. Hij merkte al snel een verschil in kennis tussen de verschillende overheidsmedewerkers. 'Het was een lust om met een bepaalde ambtenaar over de dijk te lopen. Hij is een lopende encyclopedie. Bij anderen is een gebrek aan kennis, over bijvoorbeeld het verschil tussen kleiputten en dykputten.'

Ook probeerde hij ambtenaren meer gevoel bij de emotie van boeren bij het gebied bij te brengen door over de geschiedenis te vertellen, bijvoorbeeld over de landaanwinning in het gebied. 'Hiervan zijn beelden uit de jaren vijftig. Deze prachtige filmpjes staan op YouTube. Meer begrip over de historie zorgt voor meer verbinding, daarvan ben ik overtuigd.'

Zoetzoutovergangen

Waar de landbouw vooral voor vreest, is dat door bijvoorbeeld zoetzoutovergangen in de dijken de verzilting toeneemt. Akkerbouwer en LTO Noord-bestuurder Tineke de Vries, die namens de landbouw de belangen behartigt in het proces, is er niet eerder gerust op dat dit niet gebeurt tot deze overgangen van tafel zijn, geeft zij aan. 'Deze zoetzoutovergangen leveren vooral veel winst voor de natuur op. Elke keer maar weer komt het aan de orde. Het Rijk blijft gewoon drukken.'

Anderhalf jaar geleden ontstond veel onrust nadat plannen van het Rijk en de provincie bekend werden over een wisselpolder in het gebied, bij de Westhoek. Door een coupure te maken in de Waddendijk zou een nieuw vernat natuurgebied moeten ontstaan. Provinciale Staten in Friesland namen een motie aan om dit plan tegen te gaan.

Volgens De Jong is het risico op verzilting nihil, mits de goede maatregelen worden getroffen, zoals het vergroten van de zoetwaterbellen waar de sector voor pleit. 'Dan houd je het zoute water wel beneden.' De landbouw ziet met de dijkverhoging vooral kansen om meer zoetwater te bufferen.

Dat is iets wat de akkerbouw de komende decennia hard nodig heeft, verwacht hij. 'De zoetwatervoorraad in het IJsselmeer op peil houden, wordt door drogere periodes een uitdaging. De Rijn wordt meer en meer een regenrivier en het westen van het land zal ook meer zoetwater vragen. Ik loop misschien ver voor de muziek uit, maar met de aanleg van een tweede dijk creëer je meer ruimte voor zoetwateropslag.'

Gesprekken met boeren

De Vries is blij met de rol die De Jong op zich neemt bij het gebiedsproces langs de Waddenkust. 'Wat extra handen erbij in het voortraject is belangrijk. De Jong weet waarover hij het heeft. Wanneer het gebiedsproces echt van start gaat, dan hopen we dat hij de boeren ook kan ondersteunen en met de boeren aan tafel kan gaan.'

De Jong kijkt als verbinder uit naar de gesprekken met de boeren, maar wil ook met de landbouw en de natuur om tafel zodat zij 'elkaar nog beter weten te vinden'. 'Deze partijen delen meer gemeenschappelijk dan wel eens wordt gedacht. Landbouw is ook natuur, het is niet zo zwart-wit.'