Ruud Tijssens: 'Overheid moet innovaties vooraf juridisch goed borgen'

Vrijwel iedereen in agrarisch Nederland dacht dat het wel goed geregeld was met de innovaties. Er is een hele Regeling ammoniak en veehouderij (Rav)-systematiek opgetuigd. De zogenoemde Rav-lijst bevat officieel goedgekeurde technieken die uitgebreid zijn getest en een proefstalstatus hebben gehad. Het kost voor bedrijven, zoals bijvoorbeeld leveranciers van emissiereducerende betonvloeren, jaren voordat alles geregeld is.

Realtime meten kan toelatingssystemen als de Rav overbodig maken

Ruud Tijssens, directeur Public & Cooperative Affairs bij Royal Agrifirm Group en kwartiermaker voor de innovatiegezant

Toch ging het met een aantal vloeren van deze lijst, ondanks strenge criteria, mis bij de rechter. Terwijl boeren hier fors in hebben geïnvesteerd als voorwaarde om te kunnen bouwen. Wat gaat hier fout?

Een van de adviezen van Tijssens gaat hierover. In het dagelijks leven is hij directeur Public & Cooperative Affairs bij Agrifirm. Door voormalig landbouwminister Carola Schouten werd hij aangesteld als kwartiermaker van de innovatiegezant. Het doel van de aanstelling van een innovatiegezant is onder andere om de ontwikkeling en toepassing van innovatieve stalsystemen, hoogwaardige mestverwerkingstechnieken en (precisie)technologie bij mestaanwending te versnellen.

Hoe kan het dat innovaties van de Rav-lijst bij de rechter toch sneuvelen?

'Dat heeft te maken met de juridische borging. Dat moet vooraf goed worden doordacht en dat is een rol van de overheid in afstemming met provincies en gemeenten. Door innovaties vooraf goed te borgen, voorkom je dat technieken bij de rechter onderuitgaan.'

Maar van deze technieken is toch al aangetoond dat ze werken?

'Ze werken ook, maar wel onder bepaalde omstandigheden. Je kunt het vergelijken met een auto. Je kunt met een auto 100 kilometer per uur rijden. Dat is aan te tonen. Maar met diezelfde auto kun je ook 80 of 120 rijden. Het gebruik doet ertoe en ook dat moet je controleren. Die controle moet je juridisch borgen.'

Met al dat vastleggen kost het toch veel meer tijd om innovaties praktijkklaar te krijgen?

'Nee, ik ben ervan overtuigd dat versnelling echt mogelijk is. Maar dan moet het wel anders worden georganiseerd. Innovaties die technisch, economisch, juridisch en maatschappelijk werken, zullen snel worden omarmd. Dat blijkt ook uit onderzoek van het Rathenau Instituut. Met al deze aspecten zul je dus rekening moeten houden.

'In de huidige situatie wordt veel naar de technische aspecten gekeken. Maar er is ook draagvlak nodig vanuit de maatschappij, het moet juridisch standhouden en economisch wat opleveren. En tijdens het innovatieproces moet je met al deze vier dingen gelijktijdig rekening houden. Dan komen allerlei voordelen bij elkaar en is de kans van slagen veel groter.'

Veel innovaties ontstaan toch op het boerenerf? Hoe kan dat worden gestimuleerd?

'Dat is zeker zo en dat is ook heel belangrijk. Want als een innovatie niet aansluit op de praktijk, heeft het weinig zin. De agrarische sector is daarin ook niet anders dan andere sectoren. Er is al ontzettend veel innovatie en innovatie heeft de landbouw juist heel veel gebracht. Het past bij Nederland omdat hier een goede kennisstructuur is.

'Het is nu zaak dat er 'doorbraakinnovaties' komen die breed kunnen worden uitgerold en waar veel winst mee is te behalen. Dat zijn dus innovaties die technisch, economisch, juridisch en maatschappelijk werken.'

En hoe moeten die er komen?

'Er zijn nog weleens belemmeringen waardoor innovaties niet beschikbaar komen. Ik noem dat 'innovatiefalen'. Bij bijvoorbeeld stalsystemen is dat aan de orde. De huidige systematiek vergunt een stalsysteem, maar er is bijna niemand die complete stalsystemen op de markt brengt. Dus werkt het onderzoeksmechanisme niet goed. De onderzoeksaanpak is te gefragmenteerd en wordt uitgesmeerd over een heel lange periode. De innovatiegezant zou in kaart moeten brengen waar dat aan de hand is.

'Voor stalsystemen en mestverwerking bijvoorbeeld zijn dringend oplossingen nodig. Het zou goed zijn als er fieldlabs komen waarin verschillende partijen met elkaar samenwerken om innovaties uit te rollen die aan alle voorwaarden voldoen om succesvol te zijn.'

Wat wordt de rol van realtime meten?

'Dat kan een belangrijke rol gaan spelen, maar ook dat moet je juridisch goed regelen. Realtime meten kan toelatingssystemen als de Rav overbodig maken. De overheid vindt dat nu nog heel ingewikkeld om in te passen in vergunningverlening.

'Voor vergunningsverleners, maar ook voor boeren, is het belangrijk om goed duidelijk te maken hoe moet worden gehandeld als blijkt dat de vergunde emissie toch niet wordt gehaald. Een soort plan B waar dan op kan worden teruggevallen, waardoor kan worden bijgestuurd. Het sturen op doelen in plaats van middelen is een van de zaken die in het advies staan. Het realtime meten sluit daar goed op aan.'

Sturen op doelen is ook de wens van de sector zelf. Wat is daar het voordeel van?

'Het is breed erkend dat het sturen op doelen innovaties versnelt. Uiteindelijk moeten de opgaven die er zijn op het erf van een individuele boer worden gerealiseerd. Het sturen op doelen bevordert de creativiteit en verlaagt de kosten. De agrarisch ondernemer zelf heeft er veel meer baat bij omdat het past bij de eigen bedrijfsvoering.

'Toch is dat nu vaak nog niet de praktijk, omdat het lastiger handhaafbaar is. Regelgeving, ook vanuit Europa, is hier niet op gericht. Hier ligt dus een belangrijke uitdaging voor zowel de overheid als het bedrijfsleven.'