Akkerbouwer schikt zich in het nieuwe normaal

Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) schat in een van zijn klimaatscenario's dat er de komende dertig jaar tot 15 procent minder regen valt in de zomer. Daarentegen worden winters juist natter en warmer. Buien met veel regen in korte tijd zullen vaker voorkomen en door de toenemende verzilting zal er op bepaalde plekken in Nederland een tekort ontstaan aan zoetwater.

LTO-bestuurder en akkerbouwer Bert Merx in het Limburgse Bocholtz realiseert een meeropbrengst van 4 procent door iedere meter een drempel tussen de aardappelruggen te plaatsen. Door deze maatregel wordt de afstroming van water vertraagd, waardoor het vocht en meegevoerde bodemdeeltjes infiltreren. De kosten bedragen slechts 30 euro per hectare. 'Uit de resultaten van de meetbakken blijkt dat door de drempels 2.000 tot 3.000 kuub extra water per hectare wordt opgenomen.'

De maatregel heeft overigens na het sluiten van het gewas geen effect meer. Merx startte enkele jaren geleden al met de drempels in het programma 'Water in Balans'. Dat is door waterschap Limburg opgezet om samen met partners en inwoners gerichte maatregelen te bedenken en te nemen om wateroverlast door klimaatverandering te verminderen.

10 millimeter extra vasthouden

Doel is onder meer om met meerdere maatregelen minimaal 10 millimeter extra water op het perceel vast te houden. Naast de drempels, verruigt Merx de aardappelruggen. Hij boert vooral op hellende percelen in het Zuid-Limburgse heuvellandschap. De traditionele ruggenopbouw met gladde aanaardkappen bij de teelt leidt gemakkelijk tot afspoelen van water en bodemdeeltjes.

Het grover achterlaten van de ruggen kan dat verminderen. Als het bodemoppervlak ruw is, zal het water meer kans krijgen om te blijven staan en te infiltreren in plaats van af te spoelen. Merx ervaart dat door het plaatsen van zogeheten gitterrollen bij de rugopbouw, de waterinfiltratie nog beter is. 'Ik pootte 4 mei de aardappelen, de dag erna viel een bui van 15 millimeter. Daar waar de ruggen zijn opgebouwd met een gitterrol, nam de grond het water volledig op', zegt hij.

Robuuste teelten

Ook voor LTO-bestuurder en akkerbouwer Dirk Jan Beuling in het Drentse Eerste Exloërmond is watermanagement een belangrijk onderdeel van zijn bedrijfsvoering. Beuling vraagt zich af hoe hij klimaatadaptatie kan combineren met duurzame gewasbescherming, om zo te komen tot robuuste teelten.

In zijn werksessie kwam naar voren dat de vele opgaven die in een robuuste teelt terugkomen, niet altijd in samenhang kunnen worden opgepakt. Hij ziet zeker kansen. 'De sector is weerbaar. Boeren zoeken constant naar nieuwe mogelijkheden.'

'Ik zie zoet water als mijn vierde gewas'

Het akkerbouwbedrijf van LTO-bestuurder Klaas Schenk in het Noord-Hollandse Anna Paulowna is de proeflocatie van duurzaam agrarisch waterbeheer binnen project Zoetwaterboeren. Daarin worden methoden getest die inspelen op onder meer verdroging, verzilting en wateroverlast. 'Ik zie zoetwater als mijn vierde gewas', stelt Schenk. Binnen de werksessie 'De akkerbouwer als watermanager' noemt hij als uitdagingen onder meer regelgeving, snelheid van het systeem en aanpassingen van de boer.

Verder is volgens Schenk kennisdeling en het voeden van onderwijs belangrijk onder zoetwaterboeren. Verder vind hij het van belang om maatschappelijk draagvlak te verkrijgen voor veredelingstechnieken als Crispr-Cas. Hiermee kunnen kwekers sneller betere robuuste rassen ontwikkelen.

Watermanagement vraagt aandacht

Voorafgaand aan de werksessies schatte Kees Overheul van Agrifirm in dat enkele teelten over een jaar of vijf in bepaalde regio's onmogelijk zullen worden zonder de inzet van druppelirrigatie. In deze manier van beregenen ziet hij potentie. 'Qua volume is er genoeg water beschikbaar, maar goed watermanagement vraagt aandacht. Zo zullen zeker uientelers in kustregio's over moeten gaan op druppelirrigatie om deze teelt in de been te houden.'

Dagvoorzitter André Hoogendijk stelde het als BO Akkerbouw-directeur op prijs dat op de bijeenkomst zowel de overheid, ketenpartijen, onderzoekers als boeren aanwezig waren. 'We moeten het met elkaar doen. Daarvoor moeten alle partijen met elkaar in gesprek. Samen moeten we de stap maken om mee te kunnen bewegen met het klimaat.'

Hij ziet vooral kansen door het beleid aan te passen op doelen en met resultaten uit de praktijk. 'Akkerbouwers zijn er al volop mee bezig en zij ervaren welke maatregelen wel of niet goed werken.'