Martin van Staveren: 'Klassiek risicomanagement heeft afgedaan'

Corona heeft dit jaar laten zien dat we in een onzekere wereld leven. En dat zal naar verwachting volgend jaar niet anders zijn, ook in de tuinbouw. Reden genoeg voor de Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen om een 'Innovation Meetup HortiRisk' met experts en ondernemers te organiseren in oktober.

Het was de afgelopen jaren populair om beperkt visie te hebben op toekomstige risico's

Martin van Staveren, risico-expert

Maar corona gooide roet in het eten. Het evenement zal nu plaatshebben op vrijdag 29 januari 2021. Nieuwe Oogst sprak alvast met de belangrijkste spreker, risico-expert Martin van Staveren.

De tuinbouw heeft zich redelijk door de eerste coronagolf heengeslagen. Komt het goed?

'Onzekerheid is troef, maar voedingstuinbouw heeft een product dat van primair levensbelang is. Dat geeft de sector een voorsprong op bijvoorbeeld culturele sectoren die op omvallen staan. Sterker nog, als we iets hard nodig hebben in deze gezondheidscrisis, dan is het gezonde voeding. Dus dat pleit voor de sector zelf en de kansen.'

Dus de sierteeltsector is slechter af in uw optiek?

'Dat hoeft helemaal niet. Dat is het afgelopen voorjaar en deze zomer ook al wel gebleken. Juist als mensen weinig afleiding buiten de deur hebben, maken ze het in huis gezellig. Dus ook voor die sector geldt dat er wel degelijk goede kansen liggen nu de tweede coronagolf om zich heen slaat.'

Hoe hebt u de afgelopen periode gekeken naar beide sectoren, in het licht van uw vak?

Ik heb diverse bedrijven gezien die in rap tempo succesvolle business-to-consumermodellen zijn gestart. Het is knap als het je lukt om zo snel wendbaar te zijn dat je van grote marktbedreigingen en bedrijfsrisico's kansen maakt en nieuwe afzetkanalen aanboort, midden in een crisis die zijn weerga niet kent.'

Maar dit is niet voor elk bedrijf weggelegd. Sterker nog, de onlineafzet krimpt alweer.

'Als ik in algemene zin kijk naar hoe bedrijven omgaan met onzekerheid en welke mogelijkheden er zijn, is het duidelijk dat de onzekerheid op veel terreinen nog heel lang blijft. Zeker één á twee jaar, schat ik in. Ook een vaccin lost dit niet direct op. Bedrijfsmodellen beschouwend, denk ik dat er structureel veel dingen gaan en moeten veranderen.'

Welke dingen moeten dan veranderen?

'Klassiek risicomanagement na corona is ten dode opgeschreven, die stelling wil ik wel aangaan. We zijn de afgelopen jaren heel goed geworden in het efficiënt en 'lean en mean' maken van bedrijven. Het paste allemaal net qua personeelsinzet en beheersing van financiële en teeltrisico's. Maar nu zijn veel bedrijven toch kwetsbaar gebleken.'

Wat hadden ze anders kunnen of moeten doen?

'Het was de afgelopen jaren populair om beperkt visie te hebben op toekomstige risico's. Hierdoor lag de focus niet zozeer op het robuust en veerkrachtig maken van bedrijven. Dat valt hen niet aan te rekenen. Maar in de toekomst wel, met de wetenschap van nu. Denk aan versnelde robotisering, zodat onverwachte personele uitval op te vangen is. Een heikel punt in de tuinbouw.

'En meer liquide middelen op de balans houden. Precies zoals banken hebben gedaan na de bankencrisis, om het tijdelijk en onverwacht uitvallen van bepaalde afzetkanalen het hoofd te kunnen bieden.'

Is dat voldoende?

Nee, het gaat om de hele mindset. De ongemakkelijke boodschap is dat risico's accepteren erbij hoort. Ik pleit voor een antifragiel model in de organisatie en bedrijfscultuur; sterker worden door onder druk te staan. Bijvoorbeeld door anticyclisch te durven investeren als je kansen ziet. Banken moeten hier ook hun plek in pakken, juist in de tuinbouw.