Tienpuntenplan moet multifunctionele landbouw verder ontwikkelen

Uitdagingen in het tienpuntenplan zijn onder meer behoud van de verbinding tussen de agrarische en multifunctionele tak, aandacht voor kengetallen en begeleiding door coaches. Een ander punt is beperking van regeldruk en stapeling van regels.

Tussen 2018 en 2020 is de omzet in de multifunctionele landbouw met 15 procent gestegen naar ruim 1 miljard euro. Dat blijkt uit de onderzoeksreeks 'Kijk op multifunctionele landbouw' van Wageningen University & Research (WUR) in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Omzet stijgt

Zo'n 30 procent van de Nederlandse boeren en tuinders wordt geschaard onder de multifunctionele landbouwbedrijven. Tussen 2018 en 2020 steeg hun omzet met 15 procent, zo maakt het onderzoek duidelijk.

De omzet van multifunctionele landbouw wordt in 2020 geschat op 1.015 miljoen euro, een toename van 130 miljoen euro ten opzichte van 2018. In 2007, toen de eerste meting plaatsvond, bedroeg de omzet een kleine 300 miljoen euro.

Grote verschillen

Er zijn grote verschillen tussen de verschillende neventakken. Boerderijverkoop is met 370 miljoen euro omzet per jaar de grootste activiteit, gevolgd door zorglandbouw (315 miljoen euro) en recreatie (138 miljoen euro). De agrarische kinderopvang realiseert 115 miljoen euro omzet, agrarisch natuurbeheer 78 miljoen euro en boerderijeducatie 0,1 miljoen euro.

Niet alleen de multifunctionele landbouw groeit, ook de vraag naar producten en diensten uit deze sector neemt toe. De totale omzetpotentie van multifunctionele landbouw wordt geschat op 2 miljard euro. De bijna 16.000 multifunctionele landbouwbedrijven werken er hard aan om het volgende miljard te verzilveren. Verwacht wordt dat uiteindelijk de helft van de boeren en tuinders een multifunctionele activiteit ontwikkelt op het bedrijf.

'Klant kiest bewust voor opvang op boerderij'

De melkveehouderij en kinderopvang van Annemarie en Jurgen Buijs in het Gelderse Culemborg zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat biedt volgens hen veel meerwaarde. 'Klanten kiezen bewust voor kinderopvang op de boerderij. Zij willen dat hun kinderen kunnen genieten van de vrijheid die een boerderij biedt.'

Zo is de buitenruimte veel groter dan in de reguliere opvang en waarderen ouders het dat hun kinderen met dieren in aanraking komen. Een konijn of marmot is dan onvoldoende. Het zijn vooral de koeien die aantrekkingskracht hebben, merkt Annemarie Buijs. 'De kinderen die voornamelijk uit steden komen, weten al van jongs af aan waar de melk vandaan komt.'

Hoewel het twee volwaardige bedrijven zijn, kan het ene bedrijf niet zonder het andere, ervaren de ondernemers. 'De takken versterken elkaar enorm.' De boerderij is niet alleen goed voor de kinderopvang. De kinderopvang op een boerenerf is ook positief voor het imago van de agrarische sector, merkt Jurgen Buijs op. 'Er zijn maar weinig ouders die op een familiedag niet even in de stal kijken. Nu de discussie over stikstof speelt, kun je hun inzicht geven in hoe je werkt.'

Uitgegroeid tot hoofdtak

De kinderopvang is uitgegroeid tot de hoofdtak. 'Ouders hebben het gevoel bij ons geen nummer te zijn. We zijn nog kleinschalig. Dat betekent ook dat als we nog willen groeien, we dat niet op deze plek gaan doen', stelt Annemarie Buijs. Omdat hun zoon verder wil met de melkveehouderij, willen ze in 2024 beginnen met de bouw van een nieuwe stal met een Lely Sphere.

'Ik hoef geen tweehonderd koeien te melken, maar we willen wel uitbreiden met het jongvee. Ook vinden we het belangrijk om te laten zien dat we de dieren op een goede manier houden', stelt Jurgen Buijs.

'Zorg en bedrijfseconomie matchen niet zo'

Kennis hebben van kengetallen is positief voor zijn bedrijfsvoering. Dat stelt zorgboer en fruitteler Anton Oostveen uit het Flevolandse Dronten. 'Mijn bedrijf wordt er sterker van.'

Oostveen zit met zes andere zorgboeren in een bedrijfseconomische studieclub. Daar waar zij afgelopen zomer vierden dat ze voor de vijftigste keer samenkwamen, merkt hij onder veel andere collega's nog weinig interesse.

'Zorg en bedrijfseconomie matchen niet zo. In de sector proef ik soms wat weerzin als het gaat om kengetallen. Veel mensen richten zich vooral op het leveren van goede zorg en minder op het rendement. Dat is natuurlijk ook belangrijk. Maar ik wil ook scherp blijven op wat ik verdien, wat mijn kosten zijn en hoe ik het doe ten opzichte van andere zorgboerderijen.'

Zorginkomsten zijn constant

De beperkte interesse in bedrijfseconomie onder zorgmensen is misschien ook een vorm van luxe, beredeneert Oostveen. 'Van oudsher worden mensen in de zorgsector niet geacht zich bezig te houden met centen. Met de vastgestelde tarieven in de Wet langdurige zorg kan de sector grosso modo wel uit de voeten. De zorgomzet is in mijn bedrijf stabieler dan de fruittak. Als je boomgaard verhagelt, heb je een naar jaar, maar de zorginkomsten zijn constant.'

Sinds tien jaar zit de zorgboer in de studieclub, onder leiding van adviseur Derk Pullen. 'Destijds was de economische kant van de multifunctionele landbouw een blinde vlek voor het ministerie van Landbouw.'

Niet alleen kengetallen zijn belangrijk, ook de discussie erover, vindt Oostveen. 'Daar leer je van. Ik heb weleens gedacht om te stoppen met de winkel of de groentuin. Het kost het meeste werk en het brengt het minste op. Mijn hoofd loopt weleens over. Maar dan kun je niet zeggen: 'We doen het niet.' Diversiteit van een bedrijf kan van toegevoegde waarde zijn.'

'Coach heeft ons vertrouwen gegeven'

Wilco van Ginkel uit het Gelderse Scherpenzeel nam anderhalf jaar geleden coach Dorine Zwaan in de arm om de bedrijfsopvolging te begeleiden. Zij spraken hierbij ook over de multifunctionele landbouwtakken: een vergaderruimte en een camperplaats.

Met zijn vriendin José Verhoef opende Van Ginkel in mei 2021 de camperplaats. Daar moest zijn opa aan wennen. 'Mijn opa van negentig vond het maar niets, een camperplaats. Waarom zou je een tak erbij doen naast een goedlopende melkveehouderij? Nu ziet hij ook in dat de tak prima op het bedrijf past', zegt Van Ginkel.

De familie sprak zeven keer met de coach. 'Ze heeft ons een duwtje in de rug gegeven om bepaalde dingen op te pakken of te veranderen', constateert de ondernemer.

Een eyeopener voor Van Ginkel was hoe belangrijk een vrouw is in het bedrijf. 'Mijn moeder was de drijvende kracht en dat is José nu ook. Ze heeft haar baan bij de kapsalon opgezegd. Op dit bedrijf kan ze tien keer meer doen dan anderhalve dag in de kapsalon.'

Meer op kantoor

Ook gaf de coach Van Ginkel een duwtje in de rug om meer in het kantoor te werken. 'Ik ben veel liever buiten dan dat ik mij verdiep in de financiële kant. Ik had altijd het gevoel dat ik er niet zo goed in was. Dorine heeft mij vertrouwen gegeven dat ik het wel kan.'

Over twee maanden is de bedrijfsovername een feit. Van Ginkel raadt het iedereen aan om zich te laten begeleiden door een coach.
'Ik heb vier zussen en vier zwagers die niets met het bedrijf hebben. Het is goed dat alles duidelijk wordt uitgelegd. Dit voorkomt wrijving. Bedrijfsovername loopt bij veel families in de soep. Geld is vaak een aanleiding tot ruzies.'