5 vragen over afwaardering landbouwgrond

Waarom wil het Rijk dit instrument inzetten?

Het kabinet ziet het afwaarderen van landbouwgronden via de nationale grondbank of als zelfstandig instrument als mogelijkheden om landelijke doelen op het gebied van water, bodem, klimaat en biodiversiteit te halen. Het nu verschenen rapport betreft een advies en is nog geen (aanzet tot) kabinetsbeleid.

De onderzoekers spreken in het rapport een voorkeur uit voor een grondbank boven afwaardering als zelfstandig instrument waarbij particulieren rechtstreeks een beroep op subsidie doen. Zo'n generieke regeling beïnvloedt de prijsvorming op de markt voor landbouwgrond en het is niet goed mogelijk rekening te houden met specifieke omstandigheden.

Wat moet de grondbank dan gaan doen?

Deze moet gronden gaan verwerven, tijdelijk beheren en van eigenaar laten wisselen. Deze taak moet komen te liggen bij het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL). Het gaat daarbij om landbouwgrond waar ten tijde van de aankoop geen (potentiële) ruimtelijke claim op andere beleidsgebieden – wonen, energie en infrastructuur – op rust. Behalve het BBL kunnen ook provincies grond opkopen en afwaarderen en dit kan ook gebeuren in de provinciale gebiedsprogramma's.

Op welke manieren kan afwaardering plaatsvinden?

Daarvoor worden in het adviesrapport verschillende opties genoemd. Afwaarderen kan plaatsvinden op het moment dat grond door de grondbank wordt aangekocht, maar ook op het moment dat zeker is dat de waardedaling heeft plaatsgevonden door bijvoorbeeld het aanpassen van de bestemming. Ten slotte kan afwaarderen ook op het moment dat de grond weer wordt uitgegeven. Dat laatste scenario geniet de voorkeur van de onderzoekers.

Hoeveel landbouwgrond kan worden afgewaardeerd?

Volgens de onderzoekers kan 23 procent van de totale landbouwgrond worden getransformeerd naar natuur, natuurinclusieve of extensieve landbouw. In hectares is dat 372.249 hectare op een totaal van 1.812.000 hectare (CBS-cijfers over 2021). Daarbij wordt gerekend met de bijna 7 miljard euro die tot 2035 beschikbaar is voor financiële afwaardering, 7,4 miljard euro voor de twee veehouderijopkoopregelingen LBV en MGA en 2,3 miljard euro voor het uitbreiden van natuurareaal.

Zijn boeren überhaupt bereid hun grond te verkopen?

Nauwelijks. Uit onderzoek van het Kadaster in 2020/2021 blijkt dat er amper landbouwgrond op de vrije markt wordt verkocht. Jaarlijks verruilt 1,7 procent van de landbouwgrond van eigenaar.