'Een grondbank bouw je in het land'

Als boer en trotse bewoner van de Alblasserwaard word ik onrustig van het regeerakkoord. Veel opgaven (woningbouw, industrie en natuur) vragen om grond of stikstof en de neiging lijkt aanwezig om dit vlot vrij te maken door boerenbedrijven te kopen.

Ik voel mij verbonden met de streek en vind dat we onze landbouwgeschiedenis niet overboord moeten gooien. In die wens voel ik mij niet alleen. Veel meer mensen voelen zich verbonden met hun streek en willen niet dat er van bovenaf van alles over hun gebied wordt besloten.

Een leefbaar platteland en een goed verdienmodel voor agrarisch ondernemers gaan mij aan het hart. Als we van boeren vragen voor maatschappelijke en ecosysteemdiensten te zorgen, hoort daar een verdienmodel bij. Een grondbank kan daarbij helpen.

Ook Frans Timmermans bleek te porren voor een grondbank en inmiddels wordt het idee genoemd in het regeerakkoord. Vraag is echter of we eenzelfde kijk op de grondbank hebben. Het regeerakkoord laat ruimte voor verschillende interpretaties. Ik ben er daarom niet gerust op.

In het regeerakkoord staat: 'Met een grondbank vergemakkelijken we de instap voor jonge boeren en het vinden van ontwikkelruimte. Deze grondbank geeft vrijkomende grond uit voor het extensiveren, omvormen en verplaatsen van bedrijven van boeren die graag door willen en voor natuur.'

Heel het regeerakkoord barst van de stippen op de horizon. Aan ambitie geen gebrek, aan ruimte wel. Ik stel dat er helemaal geen 'vrijkomende gronden' zijn. Het regeerakkoord wijdt één alinea aan het doel van een grondbank en negen pagina's aan de klimaat-, stikstof- en woningbouwopgaven. Er is dus een lijst aan mensen die grond nodig hebben. Maar veel van de grond die nodig is, is nu gewoon nog landbouwgrond.

Toekomstperspectief

De vraagstukken en uitdagingen zitten de conceptuele ontwikkeling van een grondbank in de weg. Het risico bestaat daarmee dat we vooral bezig zijn met het oplossen van de problemen van vandaag en niet nadenken over toekomstperspectief voor de landbouw en het platteland. Zo mis je dé kans van de grondbank.

Ik durf te stellen dat Nederland een bottom-upaanpak nodig heeft die begint met de vraag wat de bewoners van een gebied willen. Je hebt klankbordgroepen nodig met boeren en burgers. Zo kun je barrières bij boeren serieus nemen en ben je samen betrokken op het platteland.

Samen creëer je een regionale grondbank die grond koopt en uitgeeft met de voorwaarden die je met de klankbordgroep opstelt en een passende pachtprijs. De grondbank voert zo langetermijnbeleid uit en voorziet in een vitale landbouw op een vitaal platteland waar je je samen thuis en verantwoordelijk voor voelt.

Autonomie

Als instituut moet de grondbank autonoom zijn en op afstand van de politieke waan van de dag blijven. Dat vraagt om een dienende rol en vertrouwen van de politiek in burgers en initiatieven. Zo kan de grondbank robuust perspectief bieden en een succes worden.

Samen met een trots en gemêleerd gezelschap uit Alblasserwaard-Vijfheerenlanden werkt Chris van Bruggen uit hoe een grondbank eruit zou moeten komen te zien. Deze opinie verscheen eerder op Foodlog.