ACM ziet terughoudendheid bij ketenafspraken, ondanks versoepelingen

Meer samenwerking in de keten in de vorm van marktconcepten of duurzaamheidsafspraken wordt gezien als een middel om het verdienvermogen van boeren te versterken. Dit is onder meer nodig om de transitie in de landbouw te financieren en een voor boeren toekomstbestendig bedrijfsmodel te ontwikkelen.

Met het oog op deze ontwikkelingen zijn de mogelijkheden voor samenwerking in de landbouwsector recent verruimd. De 'Leidraad samenwerking landbouwers' van de ACM biedt handvatten voor het aangaan van samenwerkingsverbanden.

De ACM bespeurt ondanks de verruimde regelgeving dat de markt nog te voorzichtig omgaat met de ruimte die nu wordt geboden, zegt bestuursvoorzitter Martijn Snoep. 'Ik zie soms terughoudendheid bij bijvoorbeeld supermarkten om afspraken te maken die bijdragen aan de veranderingen die noodzakelijk zijn voor een duurzame landbouwsector. Samenwerking in de keten en tussen landbouwers om de duurzame ontwikkeling mogelijk te maken, is vaak niet in strijd met de concurrentieregels.'

Boeren en tuinders mogen op verschillende manieren met elkaar samenwerken zonder de concurrentieregels te overtreden. Op die manier kunnen ze ook hun onderhandelingspositie richting verwerkers, groothandels of supermarkten versterken, aldus de ACM.

Europese uitzonderingen

In Europa zijn er voor de landbouwsector belangrijke uitzonderingen op de concurrentieregels, waardoor meer kan worden samengewerkt in vergelijking met andere sectoren. In het bijzonder op het gebied van duurzaamheid.

Landbouwers of partijen in de keten die gaan samenwerken om duurzame doelen te halen, moeten aantonen dat de afspraken noodzakelijk zijn om het duurzame doel te halen. Een andere belangrijke voorwaarde is dat de samenwerking leidt tot een hogere duurzaamheidsnorm dan wettelijk is voorgeschreven. Bijvoorbeeld op het gebied van milieu of dierenwelzijn.

De afspraken mogen ook leiden tot een gezamenlijke verkoopprijs of productieafspraken. Dit soort afspraken kunnen in de hele keten 'van boer tot bord' met de boer worden gemaakt. Op die manier kunnen boeren worden beloond voor hun duurzame productie.

Verenigen voor verkoop

De Europese regels maken het mogelijk dat landbouwers ook zonder duurzaamheidsdoel vergaand kunnen samenwerken bij productie en verkoop van landbouwproducten. Dat kan bijvoorbeeld in een producentenorganisatie. Dat betekent dat landbouwers die hetzelfde product maken, zich verenigen voor de productie en verkoop van dat product.

Producentenorganisaties bestaan nu al. In de tuinbouw zijn er zo'n tien producentenorganisaties. Ook andere landbouwsectoren kunnen van deze vorm van samenwerking gebruikmaken.

Brancheorganisatie

Een andere samenwerkingsvorm is via een brancheorganisatie. Hier mogen deelnemers in een keten samenwerken, van producent tot winkel. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot een efficiënte productieketen of voordelen door gezamenlijk kennis over de markt te delen. In Nederland bestaan verschillende brancheorganisaties voor de landbouw.

De ACM heeft speciale aandacht voor de landbouwsector. De autoriteit heeft de afgelopen jaren de markt voor verschillende landbouwproducten nauwkeurig bekeken in de 'Agro-Nutri Monitor'. In oktober komt de nieuwste monitor uit. Daarnaast geeft de ACM voorlichting over de mogelijkheden voor samenwerking om de onderhandelingspositie van landbouwers te versterken. De ACM houdt ook toezicht op het verbod op oneerlijke handelspraktijken in de landbouwsector.