Boeren maken Drentsche Aa stukje schoner

Als akkerbouwer Robert Polling uit Bronneger op pad gaat met zijn veldspuit, is hij extra alert. Wanneer een zware onweersbui dreigt, stelt hij het werk zo mogelijk uit. Uit metingen is namelijk gebleken dat juist na zware regenbuien, en die komen steeds meer voor, de meeste afspoeling van chemische middelen plaatsvindt vanaf de percelen naar het oppervlaktewater.

Waterbedrijf Groningen gebruikt het water uit de Drentsche Aa als bron voor drinkwater voor de stad Groningen en is er daarom veel aan gelegen dat dit zo schoon mogelijk blijft.

Driejarig proefproject

'Het blijft lastig om dit soort stortbuien te zien aankomen, maar ik houd er sinds ik meedoe aan het project 'Perceelemissie' wel meer rekening mee', zegt Polling. Hij is een van de circa twintig deelnemers aan het driejarig proefproject op 400 hectare rond Eext, Anloo en Gasteren. Daarbij werd gezocht naar mogelijkheden om die afspoeling zoveel mogelijk te beperken. Komend najaar wordt het project afgerond.

Opletten op donderwolken is lang niet het enige wat de akkerbouwer doet om afspoeling te verminderen. Ook zijn akkerranden helpen mee als buffer tussen de gewassen en het oppervlaktewater. Polling freest langs natte plekken zo nodig sleuven evenwijdig aan de waterlopen, zodat afspoelend water kan bezinken voordat het de oever bereikt.

'Voorheen groeven we ook wel gleuven, maar dan dwars op de sloten, zodat het overtollige water bij veel neerslag goed weg kon. Nu steken we de evenwijdige sleuven alleen nog door als er extreem veel water op het land staat.'

Bewustwording

Naast de aanschaf van een woeler en emissiebeperkende spuitdoppen die de akkerbouwer deed, gaat het volgens Polling vooral om vergrote bewustwording bij de boer om minder afspoeling te veroorzaken. 'Je let er eigenlijk altijd al een beetje op, want je wilt bijvoorbeeld liever toch al niet met je veldspuit een te nat perceel in.'

Voor het project is van tevoren nauwgezet in kaart gebracht wat het hoogteverloop is in het 400 hectare grote proefgebied. 'Dat en het feit dat het een relatief klein gebied is dat slechts op één punt afwatert naar het Anloërdiepje, maakte het geschikt. Je kunt dan goed zien wat je doet', zegt projectleider Geertje Enting.

Begeleiding

Bedrijfsadviseur Sigrid Arends van adviesorganisatie Delphy begeleidde de akkerbouwers. Ap van der Bas van DLV Advies deed dat voor de deelnemende melkveehouders.

Volgens Arends moesten de betrokken boeren wel een drempel over, voordat ze hun deelname toezegden. 'Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen brengt altijd een bepaalde beladenheid met zich mee. In het begin hadden de boeren zoiets van: is het weer zover? Wat gaat dit oproepen?' Zij prijst de deelnemers dat ze de stap toch hebben gezet en ook vaak hebben geïnvesteerd in aangepaste machines.

Bodem- en risicoanalyse

Nadat de vlakmeting achter de rug was, kwam er voor ieder perceel een bodem- en risicoanalyse. 'Het ging erom hoe je zoveel mogelijk water kunt vasthouden op het perceel en hoe je de verticale infiltratie daarvan kunt verbeteren, zodat zo min mogelijk afspoelt.' Wat volgens de bedrijfsadviseur ook meeweegt, is dat tijdens droogte de bodem langer vochtig blijft.

Dat in sommige percelen veel dichte ploegzolen bleken voor te komen, was voor een aantal deelnemers best confronterend, stelt Arends vast. In groepjes is daarop nagedacht hoe dat aan te pakken. Daar kwamen oplossingen uit als het tegengaan van verdichting in rijsporen na de oogst en het aanpassen van de grondbewerking.

Ook het opbrengen van meer humus werd aangedragen en het frezen van 30 tot 40 centimeter diepe infiltratiesleuven. Door die midden in de akkerrand aan te leggen, kost dat geen opbrengst.

Winst

Andere oplossingen waren het verlengen van de tanden van de cultivator, driftarme doppen installeren op de veldspuit en het gebruiken van een ecoploeg. Zo zijn er diverse technieken die boeren kunnen toepassen, maar 70 procent van de winst zit in de grondbewerking, schat de bedrijfsadviseur in.

Het waterschap heeft meetpunten in het gebied. Het waterbedrijf monitort de waterkwaliteit bij het innamepunt van het productiestation in De Punt. Alleen het exact kwantificeren van de afspoeling van chemicaliën is lastig, stellen Arends en Enting. Vooral omdat de omstandigheden per perceel zo sterk verschillen. 'Maar de deelnemers hebben wel gezien dat het werkt en weten nu dat de oplossing vooral in de bodem zit', zegt Enting.

Een ander winstpunt van het project 'Perceelemissie' is volgens de projectleider dat overheden als het waterschap en het waterleidingbedrijf, en ook de samenleving, zien dat boeren wel degelijk bereid zijn te investeren in minder afspoeling.

Geen honden in sloten

'De waterschappen kijken nadrukkelijk mee en zien dat meerdere maatregelen zijn genomen om de situatie te verbeteren. Wij vinden dan dat ook anderen hun steentje moeten bijdragen. Door bijvoorbeeld geen honden te laten zwemmen in sloten. Daar tref je namelijk ook resten van antivlooienmiddel in aan. Wat dat betreft kun je de boodschap dat het beter moet, neerleggen bij de hele samenleving.'

Polling vindt de kennis en de bewustwording die het project heeft opgeleverd de grootste winst. 'Het moet vrijwillig blijven, ook al wordt het een voorwaarde om te kunnen blijven boeren. Alleen moeten anderen dan ook wat doen.'