Biobased economy komt langzaam op gang

De chemische industrie produceert en bewerkt grondstoffen en producten via chemische veranderingen aan deze stoffen. Zo worden aardgas en olie gedistilleerd of worden andere stoffen in de fabrieken verdund. Deze processen en producten zijn veelal extreem belastend voor het milieu.

Er komen steeds meer producten op de markt die de textielindustrie en de bouw helpen verduurzamen. Daarvoor worden vaak grondstoffen gebruikt die door de landbouw worden geproduceerd. De bekendste gewassen zijn hennep, vlas, olifantengras en sorghum.

De Biobased Innovation Garden in het Zeeuwse Colijnsplaat werkt sinds 2014 aan nieuwe kansen voor biobased materialen. Steeds wordt geëxperimenteerd met andere planten: van vlas tot tabak, van katoen tot Russische paardenbloemen.

Onderzoek vindt plaats in samenwerking met agrarisch ondernemers, mkb- en grootbedrijven, overheids- en onderzoeksorganisaties. Zoals rondom het kweken van Nederlands katoen en natuurrubber uit paardenbloem.

De analyses op boerenwormkruid voor insectenwerende inhoudsstoffen tonen hoopgevende resultaten. Ook zijn er in het zijspoor van de biobased garden gewassen naar voren gekomen die een beperkte rol hebben in de biobased economy, maar wel kansen bieden als voedsel. Denk aan zoete bataat, sorghum en het glutenvrije amaranth.

Successen

Niet alle experimenten slagen, maar er zijn zeker successen te vieren. Dat blijkt wel uit het feit dat er inmiddels tientallen materialen en producten beschikbaar zijn om te vermarkten.

Tijdens de netwerkbijeenkomst Biobased Versnellingsdag die onlangs op de Rusthoeve werd gehouden, presenteerden zo'n twintig bedrijven hun producten en vertelden ondernemers en onderzoekers tijdens een wandeling door de biobased garden wat de mogelijkheden zijn met bepaalde gewassen.

Aardige verdiensten

Zo teelt akkerbouwer Filip Baecke uit Westdorpe miscanthus voor de papierindustrie in Zeeuws-Vlaanderen. Door goede afspraken te maken met de afnemer, verdient de akkerbouwer er 'een aardig centje' mee. Daarnaast gaat hij er prat op dat het gewas duurzaam is, stabiel, breed toepasbaar en extensief.

De fabrikant van duurzaam toiletpapier is blij met de samenwerking. 'We kwamen grondstoffen tekort toen we in contact kwamen met Baecke', vertelt een vertegenwoordiger. 'Miscanthus is een volwaardig lokaal alternatief voor oud papier en cellulose uit hout.'

Nog zo'n veelzijdig gewas is hennep. 'Alles van de plant is te gebruiken', stelt Gerard Hosper van HempFlax uit het Groningse Oude Pekela. 'Wij gebruiken de buitenste korte vezels voor onze eigen isolatiematerialen. Het hout aan de binnenkant vermalen we tot dierstrooisel.'

Isolerende bouwblokken

Een andere mooie toepassing van hennepvezels zijn isolerende bouwblokken. Die worden onder meer geproduceerd door IsoHemp in België, die laat zien dat er al huizen mee worden gebouwd en gerenoveerd. HempFlax teelt zijn eigen hennep op contractbasis met boeren. 'We bieden een vaste prijs per ton stengel aan de klant. Die opbrengst kun je vergelijken met de tarweteelt', aldus Hosper.

Het Delftse EcoBoard kiest niet voor één gewas, maar gebruikt oogstoverschotten voor het produceren van vezelplaten. Die worden toegepast in de bouw en als materiaal voor meubels en deuren.

Minder bekend is schapenwol als isolatiemateriaal voor huizen. Volgens Groene Bouwmaterialen uit Oudheusden in Noord-Brabant kan wol in geperste vorm worden toegepast in daken, plafonds, vloeren, wanden en raamaansluitingen.

Volwaardig alternatief

Kortom, biomaterialen zijn een volwaardig alternatief. En er zijn producten en mogelijkheden genoeg. Nu rest de vraag hoe de biobased markt in beweging komt.
De meningen daarover liepen uiteen tijdens een discussie op de Biobased Versnellingsdag. Agrariërs willen wel, maar zien niet altijd een verdienmodel. De industrie wil wel, maar stoot het hoofd tegen wettelijke regels in het bouwbesluit. Producenten willen ook, maar zeggen dat het niet altijd lukt om vraag en aanbod bij elkaar te brengen.

De pioniers in de markt zeggen: doen. Deskundigen zetten daartegenover dat stimulering en sturing door de overheid noodzakelijk zijn.

Volgens directeur André Hoogendijk van BO Akkerbouw liggen het succes en de uitdaging in het leggen van verbindingen. 'Als we een duurzame keten van de grond willen tillen, en dat willen we allemaal, dan moeten alle ketens aan elkaar gekoppeld worden. Die van de akkerbouw, de bouw, chemie en textiel.'