De Graanrepubliek: sociale coöperatie met hart voor Gronings graan

Tot 1935 werd de Oude Remise in het Oost-Groningse Bad Nieuweschans gebruikt als locomotiefloods van de Staatsspoorwegen. Nu is daar coöperatie De Graanrepubliek gevestigd. Boeren, makers en andere ondernemers werken hier samen aan de lekkerste producten, vervaardigd van verschillende oergraanrassen.

En dat is niet onlogisch, want de regio Oost-Groningen stond ooit bekend als ‘de graanschuur van Europa’. Maar intussen verbouwen veel Groningse boeren hun graan vooral voor diervoeding. Dat betekent veel productie voor weinig waarde en door monoteelt en telen op hoge opbrengst in plaats van hoge kwaliteit, raakt de bodem uitgeput en wordt de biodiversiteit onder druk gezet. 'Dat kan anders', dachten de oprichters van De Graanrepubliek.

Betere prijs

'De deelnemende boeren experimenteren met strokenteelt en wisselen met oeroude graanrassen', vertelt directeur Niels Grootenboer. 'Die zijn goed van smaak en ook nog eens beter voor de bodem en de biodiversiteit. De rassen leiden weliswaar tot een iets lagere productiviteit, maar doordat we de hele keten beheren krijgt de boer een betere prijs voor het graan.'

Op het terrein verrijzen inmiddels een maalderij, mouterij, bakkerij, pastamakerij, brouwerij, distilleerderij, proeflokaal met terras, slijterij, educatiecentrum, smaaklaboratorium én proefkeuken.

Betekeniseconomie

Een van de impactdoelen van de onderneming is bijdragen aan een betere leefomgeving in Oost-Groningen. De Graanrepubliek is hiervoor een partnership aangegaan met het regionale ontwikkelbedrijf Afeer. Medewerkers van Afeer kunnen zich bij De Graanrepubliek ontwikkelen, zodat ze meer toegang krijgen tot de arbeidsmarkt.

'Steeds meer ondernemingen zijn zich ervan bewust dat er meer is dan winst maken alleen, dat het bijvoorbeeld ook belangrijk is om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een kans te bieden zichzelf te ontplooien', zegt Edwin Hollander, accountmanager bij Rabobank. 'De Graanrepubliek is daar een mooi voorbeeld van. Omdat Rabo Foundation, het maatschappelijke fonds van Rabobank, gelooft dat zogeheten 'betekeniseconomie' de toekomst is, steunt zij deze ondernemingen.'

Het toeristische aspect en de werkgelegenheid in deze regio kan ook wel een extra stimulans gebruiken, vervolgt hij. 'Als regio krijgen we de mogelijkheid om iets neer te zetten wat elders in het land nog niet in deze vorm is gerealiseerd. Daarmee creëren we scholingsplekken en geven we mensen een kans om een nieuwe toekomst op te bouwen. Dit alles in een rijksmonumentpand dat nu een tweede leven krijgt en dat niet alleen bedoeld is voor ondernemen, maar ook voor innovatie, scholing en educatie.'

Risicovol

De Graanrepubliek is dus belangrijk voor de werkgelegenheid en vitaliteit van Oost-Groningen. Daarnaast verbindt het de stad Groningen met het platteland en is het initiatief gebaseerd op het produceren van oergranen en regionale producten voor een vraaggestuurde keten, waarbinnen ook horeca en leasure een belangrijk rol spelen in het verdienmodel. Dat zijn meerdere innovatieve zaken die bij elkaar komen.

Maar: het moet zich nog bewijzen en is juist daarom risicovol. De vraag is of je als bank dit soort initiatieven tóch een kans wil geven. Rabobank vindt van wel. De landbouw bevindt zich immers op een kantelpunt en De Graanrepubliek is één van de voorlopers daarin. Daarom gelooft de bank in deze aanpak.

Ingewikkelde financiering

De Graanrepubliek wil buiten maatschappelijke impact maken ook een financieel gezonde organisatie zijn. Daarom klopte het aan bij Rabobank.

'Medewerkers van de bank reageerden enthousiast en hielpen ons in de zoektocht naar de beste financieringsopzet', zegt Grootenboer. 'Dat bleek nog niet zo makkelijk. We zijn geen horeca, levensmiddelenconcept of akkerbouwbedrijf – maar álles tegelijk. Vandaar dat de systemen binnen de bank volgens mij op tilt sloegen. Maar dankzij het doorzettingsvermogen van verschillende mensen binnen de bank, lukte het toch. Echt bijzonder dat de bank zoveel energie stak in het rondkrijgen van de financiering.'

En die was complex, want uiteindelijk zijn er maar liefst acht partijen betrokken – en meerdere boeren die certificaathouder zijn. Rabobank verzorgde de blended finance-oplossing.

Tekst gaat door onder de video

Voorbeeld-voorloper

Inmiddels is De Graanrepubliek uitgegroeid tot een samenwerkingsverband van boeren die 'natuurinclusief' produceren en bedrijven in de voedselketen die granen terug willen brengen in het Oost-Groningse landschap die hoog op smaak en kwaliteit zitten en te gebruiken zijn voor voeding voor mensen in plaats van voor dieren. Door het streven naar korte, vraaggestuurde ketens vanuit de food-fabrikanten, kunnen de boeren de granen weer opnemen in meer gevarieerde teeltplannen.

Wat Rabobank betreft is De Graanrepubliek een voorloper, een initiatief waarvan de betrokken ondernemers bereid zijn om hun tijd, geld en energie te investeren in een ketencoalitie die zorgt voor een duurzamer geproduceerd product, meer waardering voor de boer en verdere regionale economische ontwikkeling. Een voorbeeld van een 'transitie' waar veel over wordt gesproken, maar waar lang niet altijd de daad bij het woord wordt gevoegd.

Het feit dat nu een groot gezelschap van ketenpartners, van boer tot bord, zich verbindt en dat (lokale) overheid en stichtingen als Restauratiefonds en Rabo Foundation hierin stappen, bevestigt dat dergelijke ideeën in de hele sector gedragen worden.

Dit artikel is gecreëerd door onze kennispartner Rabobank