Melkveehouder Van der Wind: 'Explosiedrama moet worden voorkomen'

Een grote carbidachtige knal deed op 5 januari van dit jaar om 11.30 uur een deel van het melkveebedrijf van Henk van der Wind en zijn zonen Aart-Jan en Reijer letterlijk schudden. De oorzaak was een explosie in een van de mestkelders onder de dichte vloerplaten met een gewicht van 2 ton elk, die ruim een meter omhoog kwamen.

'Je zag een grote vuurzee en de koeien door de lucht vliegen. Daarna was de vlam weg en stortte alles naar beneden. De platen lagen als mikadostokjes in de kelder. De twintig koeien stonden en lagen hiertussen, in 75 centimeter mest', blikt Reijer van der Wind terug. Hij zocht meteen dekking in de melkput.

De brandweer had vijf uur nodig om alle koeien uit de 2,5 meter diepe put te takelen. De dieren werden vervolgens beademd met ademluchtmaskers voor brandweerlieden. Drie dierenartsen vingen de koeien op en boden de nazorg.

'Die zorg heeft goed uitgepakt. De meeste van de 115 koeien kwamen na de klap met hun productie op hetzelfde niveau als ervoor, 34 kilo per dag. Een koe die uren in de mest stond, gaf enkele dagen later weer 50 kilo. Wel nam door de stress het celgetal bij sommige koeien toe en zijn er na twee weken wat meer klauwproblemen te zien. Onduidelijk is nog of de klap zal leiden tot vroeggeboorten', vertelt Henk van der Wind.

Wel was een aantal koeien gewond. 'Eén koe hebben we moeten droogzetten. Een andere heeft haar uier verbrand. Een uitdaging om haar weer op de rit te krijgen. Maar dit gaat, net als bij de andere koeien, de goede kant op', laat Reijer van der Wind weten.

Henk van der Wind vult aan: 'Verder zijn er nog dieren die door het ongeluk verwondingen hebben aan hun benen. We hebben geen een koe hoeven laten inslapen. Dat is vooralsnog positief. Je wilt dat het na dit incident goed gaat met je dieren. De schade is een zorg voor later.' Wel merkt Reijer van der Wind dat de koeien nog schrikkerig zijn. 'Maandag deed ik met de shovel beton in een container. Van het geluid hiervan raakte de hele stal in paniek', zegt hij.

Op het moment van de explosie was Van der Wind mest elektrisch aan het mixen in de afstortput van de mestschuif. Die zat vol, waarop mest werd overgepompt naar een andere, naastgelegen bufferkelder onder de stal. Een compartiment verderop explodeerde.

Omdat het onderzoek door de verzekering geen bijzonderheden opleverde en alle elektra was gekeurd, heeft waarschijnlijk een vonk van de mixer buiten de stal voor een steekvlam of kleine explosie in de eerste twee compartimenten gezorgd. Daarop bereikte het vuur ook het derde compartiment. Van der Wind: 'Bij de afstortput waren de kappen eraf gevlogen. Daar is dus ook iets gebeurd.'

Methaan en een vonkje

Volgens de verzekeraar is de explosie veroorzaakt door methaan, op dat moment in een juiste mengverhouding met zuurstof van in totaal 250 kuub, en een vonkje. Zo werd 100 ton aan gewicht ruim een meter omhooggedrukt. Het zorgde ook voor schade aan de dakbedekking en gaf scheuren in vloeren, muren en boxdekken.

Het voorval is voor Henk van der Wind reden om aan de bel te trekken. 'Het liep gelukkig goed af, er deden zich geen persoonlijke ongelukken voor. Als ondernemer ben je niet alleen verantwoordelijk voor je eigen gezin, maar ook voor de mensen die op je bedrijf lopen. Je moet er niet aan denken dat je er net met een adviseur staat.'

Er zijn veel stallen die hetzelfde risico lopen. Het vervangen van de vloeren is geen optie, dat is te kostbaar. De melkveehouder vindt dan ook dat overheid samen met de sector naar een oplossing moet kijken voor dit explosiegevaar. 'De overheid heeft deze vloeren immers ook gesubsidieerd. Zoals deze stal in 2012 met de subsidie voor Integraal Duurzame Stallen.'

Praktische oplossing

Van der Wind denkt aan een praktische oplossing, zoals een systeem met onderdruk waarbij de lucht wordt afgezogen en gefilterd. 'Dit draagt ook bij aan de circulariteit, omdat de afgevangen meststoffen een bepaalde waarde hebben. Ook meet je dan hoeveel ammoniak wordt afgevangen en ben je daarmee van de discussie over de werking van vloeren af.'

De melkveehouder benadrukt dat dit wel een betaalbaar systeem moet zijn. 'Bij de systemen die nu op de markt zijn praat je al gauw over een paar ton. Dat is lang niet voor iedereen weggelegd. We moeten kijken naar een goedkoper systeem dat ook betaalbaar is voor bedrijven met tachtig koeien. We staan met elkaar aan de lat om een dergelijk systeem te ontwikkelen. Wat hier gebeurde, moeten we met elkaar niet meer willen. Het kan met zo'n explosie ook heel anders aflopen.'