Corona ontwricht de hele varkensketen

Achtergrond Varkens Ilona Lesscher 26 jan 2022 om 15:20uur

Net zoals in een dominochallenge het eerste steentje zorgt voor een kettingreactie, ontwricht het hoge aantal besmettingen met covid-19 bij slachterijen de hele keten. Daardoor wordt een fors beroep gedaan op de flexibiliteit van alle schakels in de varkensketen.

Het afleveren van slachtrijpe varkens gaat sinds de tweede helft van 2021 weer met horten en stoten. Varkens die klaarstaan worden afgezegd, de spuitploeg hoeft niet te komen en nieuwe biggen worden later opgelegd. Of het omgekeerde vindt plaats en er moet last minute worden geleverd.

'Rode draad daarin is de personele bezetting bij slachterijen', zegt directeur Theo Duteweerd van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV). Die staat onder druk door uitval vanwege covid-19. De technische storingen in het laatste kwartaal van 2021 die daardoor plaatsvonden, zorgden voor extra druk op de ketel.

Daardoor lopen de slachtgewichten op. De afgelopen vier weken stegen die van 99,2 kilo geslacht gewicht naar 101,6 kilo, terwijl in week 1 slechts 301.000 varkens werden geslacht. 'Dat zijn er te weinig', stelt Duteweerd. Tussen kerst en de jaarwisseling ligt het aantal slachtingen altijd onder het gemiddelde. Onder normale omstandigheden duurt het zes à zeven weken voor die achterstand is weggewerkt.

Koel- en vrieshuizen zijn onze buffer, maar er zitten grenzen aan

Koen van Berge, director Livestock & Supply Chains bij Vion

Keten loopt vol

'We slachten op dit moment ook op zaterdag. Voor de eerste weken van januari hadden we substantieel meer personeel aangevraagd, omdat we de knelpunten wel zagen', zegt Koen van Bergen van Vion Farming. Maar de gevraagde extra krachten blijken niet toereikend. Vion probeert zoveel als mogelijk te slachten. 'Maar de vleesafzet loopt stroef. De koel- en vrieshuizen zijn onze buffer, maar ook daar zitten grenzen aan. De keten loopt langzaam vol en ergens komt de druk te liggen', geeft Van Bergen aan.

Dit ervaren de slachterijen zelf, maar de druk komt zeker ook te liggen bij de schakels daarvoor. Van Bergen begrijpt de frustratie die dat met zich meebrengt. En ook dat het samenvallen ervan met de lage prijzen extra voeding geeft aan gevoelens van onmacht. 'Een varken moet nu eenmaal eerst worden geslacht om het te kunnen verwaarden. Covid vraagt maximale flexibiliteit van iedereen', aldus Van Bergen.

• Bekijk de marktprijzen van biggen en vleesvarkens

Zo zet Vion zoveel mogelijk mensen in om varkens te slachten, om zo de druk bij leveranciers weg te halen, vervolgt Van Bergen. Het gevolg is een krappere bezetting, daar waar de karkassen worden verwerkt tot deelstukken en producten. 'We kunnen daardoor het vlees minder goed verwerken, terwijl verwerkte producten zonder been in de markt een hogere waarde hebben.'

Uitspraken over hoe hoog het ziekteverzuim is, doen slachterijen niet. De bedrijven conformeren zich aan de voorschriften van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, het dragen van mondkapjes is verplicht en er wordt gewerkt op 1,5 meter afstand van elkaar. Daarnaast doet Vion wekelijks op alle vestigingen steekproeven met coronatesten onder de medewerkers.

Vion: we gaan naar een vraaggestuurde planning

Vion is continu in nauw overleg met haar leveranciers om de problemen die er zijn zo goed mogelijk te managen en de zwaarste varkens het eerst te laden. De slachterij, die ook een eigen biggenhandel heeft, is zich er terdege van bewust hoe alle schakels in elkaar grijpen, geeft Koen van Bergen van Vion Farming aan. 'We proberen het zo goed mogelijk voor iedereen te organiseren.' Een van de middelen die Vion ontwikkelt om beter te sturen op de planning is de tool Smartour. Dit is een hulpmiddel om te komen tot een betere tijdsplanning en verdeling van de aanvoer van vleesvarkens over de dag. Het achterliggende doel is kortere wachttijden bij het slachthuis. De tool moet nog verder worden verfijnd en uitgerold. 'We gaan naar een vraaggestuurde planning', geeft Van Bergen aan. In de kritiek van transporteurs op de stalcapaciteit van slachterijen kan Vion zich niet vinden. Van Bergen zegt daarover het volgende: 'Normaal slachten wij een aanzienlijk aantal varkens per uur, zes à zeven vrachtwagens vol, en dient de stal als buffer. Maar als er een grote storing is, wat het laatste kwartaal van 2021 weleens aan de orde was, en de slachtlijn een halve dag stilligt, is iedere stal te klein.'

De versoepeling van de maatregelen die het kabinet 14 januari afvaardigde, hebben voor de slachterijen geen grote impact. 'Ons beeld is dat de problemen een direct gevolg zijn van omicron en zijn gerelateerd aan het privéleven. Hoe meer er kan en mag, hoe sneller het gaat met omicron. Het probleem lijkt dan ook groter bij Nederlandse medewerkers dan bij arbeidsmigranten', zegt Jaap de Wit van Westfort Vleesproducten.

De prognose van de POV is dat in het eerste kwartaal wekelijks 310.000 vleesvarkens slachtrijp zijn. Om de slachtgewichten niet nog verder te laten oplopen en de achterstand weg te werken, moeten in januari en februari wekelijks zeker zo'n 315.000 tot 320.000 vleesvarkens worden geslacht, geeft Duteweerd aan. De POV-directeur verwacht dat het aantal slachtrijpe varkens eind februari, begin maart kort onder de 300.000 zal zakken, omdat in november meer biggen weggingen als slachtbig; 7 procent in plaats van 3 procent.

Aanbod blijft groot

Het krappere aanbod is echter van tijdelijke aard. In de prognoses van de POV zitten een aantal aannames, laat Duteweerd weten. Maar de organisatie houdt er serieus rekening mee dat het aanbod groot blijft en dat in het tweede kwartaal van 2022 wekelijks ongeveer 307.000 vleesvarkens slachtrijp zijn, met een gemiddeld geslacht gewicht van boven de 100 kilo.

De verwachting is daarom dat er in de eerste helft van 2022 sprake zal blijven van een overschot aan varkensvlees. Duteweerd: 'Wil de vleesprijs omhoog, dan moet het aanbod omlaag of de vraag omhoog. En over beide heb ik mijn twijfels.'

POV: via producentenorganisatie is aanbod te bundelen

Slachterijen hebben er alle belang bij dat de aanvoer zo soepel mogelijk verloopt en zij zullen daar ook alle moeite voor doen. Daarvan is Theo Duteweerd van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) overtuigd. Een soepele doorstroming heeft niet alleen invloed op de efficiëntie van het slachtproces, maar ook op de kwaliteit van het vlees. Duteweerd is er echter ook van overtuigd dat de positie van de vleesvarkenshouder in de keten beter kan door aan de voorkant de productie en aan de achterkant de afzet te bundelen. Met dat thema gaat de POV komend jaar aan de slag, in combinatie met een betere informatiepositie voor boeren. De organisatie ontwikkelde daarvoor al de opbrengstspiegel, prijsindex en productiemonitor. 'In de varkenshouderij blijft iedereen op dit moment een beetje zijn ding doen. Dat is een van de oorzaken van de problemen die er nu zijn', zegt Duteweerd. Wat hem betreft is het de hoogste tijd om de unieke eigenschappen van een producentenorganisatie in te zetten: concentratie en regulering van het aanbod, onderhandelen over prijs en prijsvorming, betere marketing, technische en logistieke bijstand, hulp bij kwaliteitsbeheer en kennisoverdracht.