'Kabinet, koester uw agrifoodcluster'

De stikstofcrisis houdt Nederland gevangen. Voor de oplossing kijken beleidsmakers vooral naar de landbouw. De ene na de andere optie om de boerensector in te krimpen lekte afgelopen zomer uit.

Door de focus op de primaire landbouw in politiek en media, vergeten we het cluster van activiteiten daaromheen. Van zaadveredeling tot koel- en verpakkingstechniek en van machinebouw tot voedingsonderzoek. Het zou er zo niet zijn geweest zonder onze landbouw.

Door zijn diversiteit heeft de Nederlandse landbouw een breed innovatiepotentieel. Zonder vleeswarenindustrie zou ons land nu niet het mekka van de vleesvervangers zijn. Zonder verse productie en handel daarin zouden we geen milde conserveringstechnieken hebben ontwikkeld om verspilling te voorkomen.

Innovatie en competitie

Het Nederlandse agrifoodcomplex stond model voor het eerste gebruik van het begrip 'cluster' in theorieën over waardecreatie door Harvard Business School-hoogleraar Michael Porter. Clusters brengen innovatie en competitie op gang en houden die vanzelf gaande. Succesvolle clusters excelleren daarin. Dat mag juist van het Nederlandse agrifoodcomplex gezegd worden.

D66 wil flink snijden in de vervuilende landbouw, maar erkent het belang van clusters. Kamerlid Raoul Boucke betoogde dat behoud van Tata Steel – kampioen uitstoot van stikstof en CO2 – belangrijk is voor Nederland. De ovens brengen banen en innovatie en hebben een kleinere ecologische footprint dan dergelijke bedrijven elders in de wereld. Bovendien maken ze onze regio onafhankelijk van andere continenten voor staal, waar onze fabrieken producten van maken.

Verschillende framings

Diezelfde argumenten gelden voor de landbouw binnen het agrifoodcluster van onze Noord-West Europese regio. Maar verschillende politieke partijen erkennen dat niet. Daarom heeft de boer pech, want hij vervuilt. Grootvervuiler Tata doet dat ook, maar is 'wel belangrijk'. Twee verschillende framings en daarom een verschillend oordeel over de ernst van vervuiling en het recht op maatregelen om daar iets aan te doen. Onderwijl dragen Nederlandse technieken overal ter wereld bij aan verduurzaming en het verbeteren van voedsel conform de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties.

Officieel maakt het cluster minimaal 7 procent van onze economie uit. Wie in de vertakkingen duikt, komt vermoedelijk op 15 tot 20 procent uit. Vervang zo'n rijke erfenis maar eens met zowel economische en geopolitieke, als maatschappelijke en ecologische waarde voor de wereld als geheel.

Kapitaalvernietiging

Nederland erkent het belang van staal maar vergeet de mondiale waarde van zijn bijdrage aan voeding en ecologie. Krimp van de landbouw is onvermijdelijk. Maar boeren botweg de wacht aanzeggen zonder te letten op hun belang voor het cluster, is domme kapitaalvernietiging. Een muur waar je lukraak stenen uittrekt, stort in.

Maak gericht beleid dat de cruciale onderdelen van dat formidabele Nederlandse agrifoodcluster voldoende volume geeft, zodat het zijn innovatiekracht en verdienvermogen ook in de toekomst kan blijven inzetten. Dat vergt inhoudelijk en politiek goed beargumenteerde keuzes voor wat wél kan, omdat leven zonder vuile handen een illusie is. Met zo'n uitgangspunt kan het nieuwe kabinet beslissingen nemen en begrijpelijk uitleggen wie mag vervuilen en waarom.