Veredeling en klimaat geven impuls aan Zweedse wijnbouw

Het is een zonnige nazomermiddag, begin september. Wijnboer Niclas Albinsson zit verscholen tussen de wijnranken. De stoel waarop hij zit heeft wieltjes en hij heeft een schaar in de aanslag. 'Als we 150 kilo bij elkaar hebben geplukt, gaan we naar binnen om de wijn te persen. Dat is wat we op een dag gedaan krijgen: een pluk en een persing', vertelt Albinsson. Zijn vrouw Anna en hij hebben nog een wijngaard, maar daar kan pas worden geoogst over een week of twee.

We zijn hier niet in de Loire. Dit is de wijngaard Särtshöga in de plaats Väderstad, een paar kilometer van het grote meer Vättern, in het binnenland van Zweden.

Särtshöga Vingård is een van de circa veertig commerciële wijngaarden in Zweden, naast de nog omstreeks 150 hobbyisten. De meeste wijnboeren, zoals de Albinssons, hebben een areaal van 2 à 3 hectare. Het totaaloppervlak van de Zweedse wijndruiventeelt beslaat tussen de 100 en 150 hectare.

Niet gek voor een sector die pas een jaar of twintig geleden op gang kwam. 'De wijnbouw ontwikkelt zich snel', vertelt Sveneric Svensson, voorzitter van Föreningen Svenskt Vin, de brancheorganisatie voor Zweedse wijnboeren. 'De interesse onder Zweden is groot. Elk jaar komen er nieuwe wijngaarden bij.'

Ook de pas opgerichte Zweedse handelsorganisatie voor oenologie en wijnbouw gelooft dat er nog zat ruimte is voor uitbreiding, niet in de laatste plaats vanwege het veranderende klimaat. Druiven hebben immers warmte nodig om te rijpen. En warmte is in Zweden niet altijd en overal voorradig.

Nieuwe druifsoorten

De wijnbouw kwam eind jaren negentig naar het noorden, na de veredeling van een aantal nieuwe druifsoorten in het Duitse Freiburg. De soorten, met name Solaris en Rondo, bleken goed bestand tegen het koele klimaat van Denemarken, het noorden van Duitsland en bepaalde gebieden in Zweden.

'Een stel pioniers begon met een paar stokken en bewees dat het mogelijk was: de druiven overleefden, konden rijpen en ontwikkelden kwaliteit', zegt Svensson. Die nieuwe soorten bleken ook veerkrachtig. 'Hoe het weer er ook voorstaat: tot nu toe hebben de wijnboeren elk jaar kunnen oogsten.'

De Zweden produceren vooral witte wijn. Svensson: 'Het is een wijn die enigszins lijkt op een sauvignon blanc. Hij is aromatisch, met een geur van citroen en een frisse, fruitige smaak. Dat is de doorsnee Zweedse wijn.' Daarnaast wordt mousserende wijn steeds populairder. 'Het is niet dezelfde druif als die in champagne, maar de smaak is soortgelijk.'

En smaakt dat dan een beetje, Zweedse wijn? 'De kwaliteit wordt almaar beter', reageert Svensson. 'Tegenwoordig winnen onze wijnen steeds meer prijzen in het buitenland.'

Ook bij het stadje Karlskrona aan de zuidkust groeien de druiven goed. Hier ligt de wijngaard Stora Boråkra van boer Staffan Ottosson. Zijn wijninteresse werd aangewakkerd na het lezen van een artikel in 2008. Daarin stond dat het in grote delen van Zuid-Europa te warm werd om nog goede wijn te kunnen produceren en dat de vraag naar druiven uit Noord-Europa groeide. Het artikel was voorzien van een kaartje met de gebieden waar Solaris en Rondo in Zweden het best gedijen: van Gothenburg in West-Zweden via Oskarshamn richting Öland en het eiland Gotland in de Oostzee.

Heel slechte wijn

Nu wilde het toeval dat Ottosson op een in onbruik geraakte boerderij woonde in een voor de druiventeelt geschikt gebied. 'Ik bezocht de wijnboeren van het artikel en dacht: weet je wat? Ik stop driehonderd wijnstokken in de grond. Nou, dan heb je dus op een gegeven moment een oogst en moet je daar een vloeistof van proberen te maken. Het eerste resultaat werd een heel slechte wijn. Druiven verbouwen is één ding, maar het maken van wijn is toch een vak apart.'

Ottosson en zijn vrouw begonnen zich te verdiepen in druiventeelt en de productie van wijn. 'We kwamen op een punt terecht waar het niet meer iets was voor erbij. Ik zegde mijn ingenieursbaan op en ben me fulltime gaan storten op de boerderij. Vandaag hebben we vierduizend wijnstokken.'

Toch vormt de verkoop van wijn maar een deel van de inkomsten, wat overigens het geval is voor veel Zweedse wijnboeren. Bij de meeste wijngaarden staan bijvoorbeeld ook proeverijen en rondleidingen op het menu. 'Bezoekers zijn een belangrijk deel van onze economie', verklaart Ottosson.

Agritoerisme

Hetzelfde geldt voor de Albinssons. Zij hebben zich laten inspireren door het 'agriturismo' in Toscane – een combinatie van landbouw en toerisme – en hebben naast hun wijngaard een bed and breakfast en restaurant. Alles draait uiteindelijk om hun product, maar het is toch dankzij die nevendiensten dat ze hier een goede boterham mee verdienen. 'We hebben drie benen om op te staan: eten, drinken en overnachtingen.'

Dat veel Zweedse wijnboeren deze diensten aanbieden, hangt samen met het hete hangijzer van de boerderijverkoop. Waar in landen als Frankrijk flessen wijn zonder tussenpartij aan bezoekers worden verkocht, is dat in Zweden uit den boze. Daar heeft de staat een monopolie op de alcoholverkoop.

Zweedse wijnboeren kunnen hun wijn alleen slijten aan de 'Systembolaget', de staatswinkel. Bezoekers die na een proeverij of rondleiding wat flesjes willen kopen, lopen ze dus mis. En de bezoekers nemen doorgaans niet de moeite om in een staatsslijterij op zoek te gaan naar die ene specifieke wijn.

Deurverkoop maakt verschil

'De kwestie wordt nu op overheidsniveau onderzocht', vertelt Svensson. 'Ze kijken of er een manier is waarop wijnboeren toch een beperkte hoeveelheid aan de deur kunnen verkopen, zonder het detailhandelsmonopolie te bedreigen. Volgend jaar valt het besluit. Het is ongelooflijk spannend. Voor veel boeren maakt deze kwestie het verschil.'

En hoe zit het met klimaatverandering? Is dat inderdaad iets waar Zweedse wijnboeren mogelijk baat bij hebben? 'Ik hoop dat we klimaatverandering nog zo goed en zo kwaad als het gaat kunnen afwenden', zegt Ottosson. 'Het is een gigantische mondiale ramp.'

Zonder Solaris geen succesvolle wijngaard

Tegelijkertijd moet de wijnboer toegeven dat een warmer klimaat de druiventeelt in Zweden ten goede kan komen. 'Al is het niet alleen de klimaatverandering die wijnbouw in Zweden mogelijk maakt. De belangrijkste ontwikkeling is toch die van de wijnstokken die overleven in ons klimaat. Als we geen Solaris hadden gehad, zouden Zweedse wijngaarden nooit succesvol zijn geweest.'

Toch werd afgelopen week pijnlijk duidelijk hoe een ramp elders in Zweden juist een zegen kan zijn. De weerman voorspeelde een aangename, zachte septembermaand . Ottosson: 'Als het 20 graden is in september is dat geweldig voor onze druiven. Maar datzelfde weerfenomeen veroorzaakt in een ander deel van de wereld storm Ida.'

Voorbereiden op extreem weer

Albinsson gelooft er niet in dat een opwarmende aarde iets bijdraagt aan de Zweedse wijnbouw. 'Extreem weer wordt ook gangbaarder. We moeten ons voorbereiden op veel regen, stormen en plotselinge droogte.'

De boer denkt dat de wijnbouw in Zweden kan blijven bestaan. 'Maar dan is het wel belangrijk dat iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt. Wij dragen ons steentje bij door geen roofbouw te plegen op het land. Zo telen we geheel biologisch en volgens het principe van de regeneratieve landbouw.

Volgens Svensson wordt nagenoeg alle Zweedse wijn biologisch gemaakt, al heeft niet iedere boer een keurmerk. 'Deze druiven zijn goed opgewassen tegen ziektes en schimmels, die hebben eigenlijk geen gewasbescherming nodig. De wijnbouw in Zweden is doorgaans heel duurzaam: we produceren lage volumes tegen hoge prijzen. De European Green Deal vormt voor ons dan ook geen probleem. We moedigen alle milieuregels aan.'