Noord-Nederlandse boeren gaan verzilting te lijf met Zoet op Zout

Boeren, waterschappen, provincies en kennisinstellingen in Noord-Nederland willen met het project verzilting beperken. 'Verzilting stelt ons voor een grote uitdaging. U pakt het van onderop aan. Als de sector verzilting onder ogen ziet, dan is er hoop', stelde de deltacommissaris.

Akkerbouwer Hans de Boer uit Houwerzijl benadrukte de noodzaak van het nemen van maatregelen. 'Onze sloten zijn brakwater. Nu halen we nog een goede opbrengst, maar dat wordt steeds minder. We moeten maatregelen nemen, zeker voor de volgende generatie.' De akkerbouwer legt drainage aan op 10 hectare, op percelen tegen de dijk met 'heel veel' kweldruk. 'Als we niets doen, zien we het gewas op den duur geel worden. Die kant gaat het wel op.'

Verzilting is een sluimerend probleem, betoogde kennismakelaar Zoet-Zout Noord-Nederland Peter Prins. 'Het leidt tot schade, maar is ongrijpbaar. Via dit soort projecten moeten we dat grijpbaar maken. Door lokale leiders wordt dit project gedragen. Het is echter zaak om ook de kritische achterban hierin mee te nemen. Daarvoor moeten we letterlijk de boer op. Het succes valt of staat met de input van kritische mensen.'

Boeren meten water

Boeren, LTO Noord, Acacia Water, provincies en waterschappen doen onderzoek om verzilting zo veel mogelijk te beperken. Via Boeren meten water meten vijftig boeren uit Friesland en vijftig uit Groningen de verzilting om kennis te ontwikkelen. Ook kijken partijen naar ondergrondse opslag van zoetwater, zodat de boer zelfvoorzienend kan worden.

Bovendien worden proeven gedaan met anitverziltingsdrainage. Deze vorm van drainage zorgt niet alleen voor ontwatering, maar buffert ook zoetwater. Zoete stuwen moeten het zoete en zoute water in sloten scheiden. Op Kollumerwaard wordt ook de zouttolerantie van aardappelen, uien en tarwe onderzocht en het effect van verzilt water op de bodem. Een ander plan is het opzetten van een watercoöperatie om de samenwerking bij het behoud van zoetwater te bevorderen.

Landbouwadviseur Aaldrik Venhuizen waarschuwde dat het lastig zal zijn om zouttolerante gewassen op kleigrond te telen. Eerder werd vooral op zandgrond onderzoek gedaan, zoals op Texel. 'Kleigrond verschilt enorm van zandgrond. De toplaag moet structuur hebben, dat is een van de basiseisen. Kleine hoeveelheden natrium zijn funest voor de structuur van kleigrond. Dat gaat zo achteruit, de grond is bijna niet meer te bewerken. Dat is niet het geval bij zandgronden.'

Bangladesh

Watereconoom Tine te Winkel van Acacia Water lichtte de kosten en baten van de maatregelen toen. 'In Nederland kunnen we prachtige systemen aanleggen en er dan achter komen dat het niet werkt. Dat is echt een valkuil voor de sector. We moeten eerst in het veld kijken wat we echt nodig hebben. In landen als Bangladesh, Libanon en Jordanië ondersteunen wij ook verziltingsonderzoek. Met lokale technieken kunnen we daar al heel veel doen. Dat hoeft niet duur te zijn. Er zijn mogelijkheden om met elkaar de kosten te drukken.'

Als voorbeeld haalde ze de waterstuw aan. 'Heel plat gezegd is dat een bak met enkele planken. Dat kost niet veel en kan al veel opleveren. Dat is een interessant plaatje.' LTO Nederland-portefeuillehouder bodem en water en voorzitter van Potato Valley Tineke de Vries hoopt door het project verzilting zo lang mogelijk buiten de deur houden.

'Van belang is dat niet alleen de agrarische sector, maar ook natuurorganisaties zuinig omgaan met zoetwater', zei ze. 'Groene organisaties moeten zich achter de oren krabben. 98 procent van het wereldwater is zout. Waarom willen we dan toch zoutwater naar binnen halen? Natuur is een groot goed, dat geldt ook voor het werelderfgoed Waddenzee. Wanneer we echter zout naar binnen halen, draaien we dat niet meteen terug.'