Ligt toekomst landbouw in elektrificatie?

'Boeren en tuinders zijn belangrijke producenten van hernieuwbare energie zoals wind en zon'. Het is een van dé wapenfeiten van de Nederlandse land- en tuinbouw. Maar het succes kent ook een keerzijde: het elektriciteitsnetwerk dreigt te bezwijken onder de hoeveelheid geproduceerde duurzame energie. En dat remt de aanleg van nieuwe zonnepanelen (pv's) en windmolens. Molens en pv-panelen die hard nodig zijn om de doelstellingen - klimaatneutraal in 2050 - te halen.

Een accu op het erf kan volgens verschillende leveranciers uitkomst bieden. Een van die bedrijven is 'Zonnepanelen op het dak', een onderneming in Barneveld die landelijk inmiddels meer dan 800 pv-installaties heeft geplaatst. Met zo'n accu kan een ondernemer opgewekte energie opslaan en aanwenden op momenten dat hij de stroom nodig heeft. Het bedrijf gaat binnenkort op drie boerenerven accu's plaatsen, maar wil weinig kwijt over de kosten en baten van een dergelijke investering.

Geen vlak verbruik

Energiespecialist Rob Jacobs is kritisch op accu's op boerenerven. 'Kijk naar het verbruik van elektriciteit op bedrijven door het jaar heen. Dat is bijvoorbeeld op akkerbouwbedrijven niet vlak: die gebruiken de meeste stroom in de wintermaanden voor koeling en bewaring. Zonnepanelen wekken dan juist weinig stroom op en een batterij wordt dan ook nauwelijks geladen.'

Na een mooie zomerdag is zo'n accu op het erf wél vol, maar 's zomers consumeren akkerbouwbedrijven juist relatief weinig stroom, zegt Jacobs. 'Dan is de accu de volgende zomerdag nog steeds vol.' Op melkveebedrijven speelt een vergelijkbaar probleem: daar is de elektriciteitsconsumptie door het jaar heen weliswaar vlakker, maar ook daar blijft de batterij van half oktober tot half maart nagenoeg onbenut vanwege een gebrek van zonneschijn.

Handelen in energie

Wat volgens Jacobs interessant kan zijn: investeren in een grote accu (en stroomaansluiting) en actief gaan handelen in energie. Dat wil zeggen: opladen (lees: inkopen) op momenten dat het elektriciteitsaanbod groot is en de elektriciteit weer naar het net sturen wanneer de vraag groot is. De enorme schommelingen in vraag en aanbod zorgen voor grote prijsverschillen. Jacobs: 'Inmiddels beschikken enkele agrarische bedrijven over zo'n installatie, maar dat heeft verder weinig van doen met het beter benutten van eigen stroom.'

Blijft het probleem dat agrarische bedrijven, door de grote pieken en dalen in de productie van eigen stroom, deze energie niet goed kunnen benutten. Het rapport 'Elektrificatie op het boerenerf' (van LTO Noord, CLM en Ruitenberg Advies) schetst voor melkveebedrijven verschillende opties, zonder een grote batterij op het erf. Het rapport constateert dat er grote verschillen bestaan in energieverbruik tussen bedrijven. Zo verbruiken robotbedrijven gemiddeld 67 kWh per 1.000 kilo melk; traditionele melkveebedrijven noteren 'slechts' 48 kWh per 1.000 kilo melk. En op beide typen bedrijven zijn grote besparingen mogelijk: robotbedrijven kunnen in principe met 40 kWh per 1.000 kilo melk toe. Traditionele melkveebedrijven kunnen zelfs terug naar 22 kWh per 1.000 kilo melk.

Melkkoeling en bronwaterwinning

Op melkkoeling en bronwaterwinning zijn de grootste besparingen mogelijk. Relevant, want stroom die je niet gebruikt, hoef je niet op te wekken. Diesel is op een modaal melkveebedrijf overigens verreweg de grootste energiebron (65 procent); elektriciteit en gas volgen op gepaste afstand.

Bij aanleg worden zonnepanelen vaak op het zuiden gelegd: dat geeft de hoogste opbrengst. Door te kiezen voor deels oost en deels west ontstaat een breder opbrengstpatroon, met meer kansen voor een betere benutting. En door meer elektrische apparaten op het bedrijf in te zetten, kunnen melkveehouders meer eigen stroom benutten.

Goedkoper dan diesel

Het rapport oppert: elektrische boilers, elektrische voersystemen, elektrische shovels en ijswaterkoeling. Hierdoor neemt het jaarlijks elektriciteitsgebruik met 21.000 kWh toe (en gebruik van diesel en gas evenredig af). Omdat elektriciteit veel goedkoper is dan diesel en gas leidt dat tot kostenbesparingen: 4.000 euro per jaar bij een elektrisch voersysteem, bij een elektrische shovel zelfs 5.500 euro per jaar. Ook onderhoud van elektrische apparatuur is doorgaans goedkoper. Tegelijkertijd zijn elektrische apparaten vaak duurder in aanschaf; voor veel melkveehouders een belangrijke argument om toch te kiezen voor traditionele apparatuur.

Het rapport pleit ervoor om bij investeringen veel meer stil te staan bij 'total cost of ownership': een kengetal dat alle kosten (aanschaf, onderhoud, gebruik) meeneemt. Het rapport laat zien dat er voor het benutten van eigen stroom nog andere opties bestaan dan het plaatsen van een accu op een erf.