Boeren Zeijen zoeken ruimte voor markeplan

Het boerensamenwerkingsproject Zeijen Circulair is een ambitieus plan dat nauwlettend wordt gevolgd door onder andere het ministerie van LNV. Lukt het om een systeem van kringlooplandbouw in een beperkte Drenthse boerengemeenschap draaiend te krijgen, hoe haken de boeren aan op het toekomstige GLB en hoe duurzaam wordt het? Dat zijn een paar van de vragen die in de komende tijd nog moeten worden beantwoord.

Volgens bestuursleden Erik Emmens en Gerko Brink van de boermarke schiet het al aardig op, maar zijn ze er nog lang niet. 'Door corona was het het afgelopen jaar moeilijk om bij elkaar te komen, zodat we wat achterstand hebben opgelopen. Maar hopelijk gaat dat de komende tijd beter', zegt Emmens, zelf akkerbouwer.

Kavelruil en vergroening

Hij vat samen wat de afgelopen tijd is bereikt. Zo zijn drie vrijwillige kavelruilen afgerond waarbij 750 hectare van eigenaar is gewisseld en de efficiency op de bedrijven sterk is verbeterd. Ook is via dezelfde ruil 30 hectare aan het Nationaal Natuur Netwerk toegevoegd.

Verder experimenteren veel leden van de boermarke met vergroeningsmaatregelen om de biodiversiteit te verbeteren. Dat gebeurt of via het inzaaien van grasklavermengsels op hun grasland ofl via de aanleg van natuurstroken langs bouwland. Op bedrijfsniveau worden duurzaamheidsplannen opgesteld en uitgevoerd en worden via de kringloopwijzer mineralenboekhoudingen bijgehouden.

Tot een systeem

Die boekhoudingen worden door adviesbureau Exlan samengevoegd tot één groot systeem, legt Emmens uit. 'We willen meer doen met het samenwerkingsmodel van de boermarke. Wat is nodig om de veehouderij in samenwerking met de akkerbouw in dit gebied duurzamer te maken? We zoeken een lokaal duurzaam productiemodel voor gangbare bedrijven met daaronder een verdienmodel. Kort gezegd: we gooien alles op één hoop en maken het 'smart'. Dat levert een theoretisch bouwplan op. De berekeningen wijzen dan uit dat we dan als 'groep' zo'n 50.000 kilo stikstofruimte besparen.'

Volgens Brink speelt naast het productiemodel dat ze willen opzetten ook verbetering van de biodiversiteit een belangrijke rol. 'Er zijn op gangbare bedrijven nog diverse verbeterpunten mogelijk op dit vlak. Naast de maatregelen op de percelen gras en bouwland willen we ook aandacht schenken aan de aankleding van de erven en het onderhouden van landschapselementen.' Verder worden de elf bedrijven zo veel mogelijk energieneutraal gemaakt.

Experimenteren

De boermarke wacht nog op toestemming van het ministerie van LNV om te experimenteren met de eko-regelingen die in het aangepaste GLB moeten komen. Emmens: 'We kijken dan hoe we daar op kunnen voorsorteren en in hoeverre maatwerk mogelijk is. Mag je landschapselementen bijvoorbeeld meetellen in de vergroening van het GLB? Die zijn er hier best veel. Daarnaast worden 12 meter brede stroken grasland langs de twee waterlopen Masloot en Broekenloop niet bemest en later gemaaid.'

Waar de boermarke van oudsher gewend was om vrij autonoom te opereren, kiest de vereniging in het project Circulair Zeijen bewust voor meer samenwerking. Zo is een Naobergroep opgezet waarin bedrijven uit de periferie van de landbouw, maar ook burgers uit de eigen gemeenschap, zitting kunnen nemen.

'Ook in een lokaal circulair model blijven we samenwerken met de keten. We willen niet terug naar de tijd dat we als boeren alles zelf doen op lokaal niveau. We kunnen simpelweg de melk niet zelf verwerken en afzetten, of de voertarwe die we verbouwen zelf opslaan. Dat is gewoon te duur', zegt Emmens. Daarom kijken de deelnemers welke vormen van samenwerken het beste passen. Ook moet nog duidelijk worden wat voor verdienmodel dat kan opleveren.

Meer ontwikkelruimte

Waar de leden van de Boermarke Zeijen al wel achter zijn: kringlooplandbouw klinkt mooi, maar blijkt in de praktijk best ingewikkeld. 'Veel akkerbouwers en veehouders werken hier al samen, maar in groepsverband is het veel complexer. Maar we willen het wel laten zien en ook wat het oplevert', zegt Brink, zelf melkveehouder.

Intussen is de Boermarke Zeijen op zoek naar meer ontwikkelruimte. Ondanks de laatste kavelruil blijft die namelijk beperkt. Daarom is de boerenvereniging nog in overleg met de provincie over het in gebruik nemen van de circa 50 hectare natuurland in de beekdalen van de Masloot en Broekenloop.

Die 50 hectare is de afgelopen jaren juist toegevoegd aan het natuurnetwerk. 'Maar het zijn van oudsher hooilanden voor de veehouderij. Wij vinden dat dit weer in ere kan worden hersteld, zeker als de bedrijven extensief willen gaan boeren', zegt Emmens. 'Als de samenleving wil dat wij circulair boeren, dan moet er wel wat tegenover staan. We moeten er als boeren ook meer voor doen.'

Feeling en overzicht

Brink en Emmens denken de komende twee jaar nog hard nodig te hebben om een werkend duurzaam landbouwsysteem op te zetten in Zeijen.

'Praten en beslissen van onderaf klinkt makkelijk, maar dat is het niet. Ook met elf agrarische bedrijven is het niet eenvoudig. Je hebt toch feeling en overzicht nodig over meerdere sectoren. Wat helpt is dat we veel steun krijgen uit de omgeving. We laten zien wat we doen en 90 procent van de reacties die we krijgen is positief.'