Snel besluit EU over gentech zit er niet in

Waarom wil de Europese Commissie deze regelgeving herzien?

Het Europese Hof van Justitie oordeelde in 2018 dat ook nieuwe genetische veredelingstechnieken (ngt's), zoals Crispr-Cas, onder de definitie van genetisch gemodificeerde organismen (ggo) vallen. Het hof keek daarbij naar de Europese wetgeving voor ggo's die in 2001 is aangenomen. Dit betekent dat producten waarin deze technieken zijn toegepast een lange en dure goedkeuringsprocedure moeten doorlopen voor ze op de Europese markt mogen komen.

De nieuwe technieken waar het nu om gaat, zijn ontwikkeld na 2001. De Raad van Europa heeft de Europese Commissie in 2019 gevraagd om de toepassingen van de nieuw technieken in kaart te brengen en een voorzet te geven voor hoe nieuwe regelgeving eruit moet zien. Het vorige week verschenen document dient als inbreng in de maatschappelijk en politieke discussie die over het gebruik van nieuwe gentechnologie in de voedselproductie gevoerd gaat worden.

Wat wil de EC precies precies gaan toestaan?

Binnen de veredeling wordt onderscheid gemaakt tussen het aanpassen van soorteigen (cisgenese) en soortvreemde (transgenese) genen. Bij cisgenese worden eigenschappen binnen soortgelijke (kruisbare) soorten overgebracht van de ene naar de andere soort. Het EU-rapport beschrijft de huidige technologische mogelijkheden daarvan bij planten, dieren en micro-organismen.

Door middel van Crispr-Cas kunnen zowel soorteigen als soortvreemde genen worden ingezet. De Europese Commissie wil het inbrengen van soorteigen eigenschappen toestaan. De gedachte is dat je deze mutaties ook met conventionele veredeling kunt bereiken en dat nieuwe technieken het veredelingsproces alleen versnellen.

Met welke argumenten komen de voorstanders?

Volgens veredelaars en landbouworganisaties dreigt Europa achterop te raken bij de Verenigde Staten en China, landen waar deze technieken wel zijn toegestaan. Een ander belangrijk punt zijn de doelstellingen van de Europese Green Deal en de Boer-tot-Bordstrategie waarin de land- en tuinbouw weerbaarder moet worden tegen ziekten, plagen en klimaatverandering terwijl tegelijkertijd het gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen wordt afgebouwd. Het gebruik van ngt's kan het aanpassen van gewassen aan die omstandigheden aanzienlijk versnellen, is de verwachting.

Landbouworganisaties als CopaCogeca en veredelingsorganisatie Euroseed reageren positief op het voorstel. Ook in de Tweede Kamer is een meerderheid voor herziening van de regelgeving. Het Europarlement moet nog een standpunt innemen.

Wat zijn de belangrijkste tegenargumenten?

Onder milieuorganisaties bestaat grote weerstand tegen de nieuwe technieken. Ruim 160 organisaties, waaronder Greenpeace, Slow Food Europe en Organics Europe riepen de Commissie per brief op vast te houden aan de strenge regelgeving die geldt voor ggo's. Aangezien producten uit gangbare veredeling en ngt's nauwelijks tot niet van elkaar te onderscheiden zijn, vrezen tegenstanders dat consumenten straks geen vrije keuze kunnen maken. Ook vinden zij dat er nog te weinig bekend is over mogelijke gezondheids- en milieunadelen van ngt's. Bij de toepassing van ngt's bij dieren spelen ook ethische en dierenwelzijnsvraagstukken een rol.

De Europese organisatie voor de biologische sector IFOAM wil dat de Europese Commissie garandeert dat boeren die zonder ngt's willen produceren dat ook kunnen blijven doen. IFOAM is bang dat ngt's de kwaliteitsstandaarden van biologische producten en daarmee de verwachtingen van consumenten kunnen aantasten.

Hoe gaat het proces nu verder?

De Europese Commissie wil een brede maatschappelijke discussie opstarten over het toestaan van ngt's in Europa. Binnenkort vergaderen de Europese landbouwministers om het rapport van de commissie te bespreken. Landbouwminister Carola Schouten zal zich daarbij onder de voorstanders scharen. De Tweede Kamer heeft haar opgeroepen om bij haar EU-collega's te pleiten voor versoepeling van de regelgeving.

Ook moeten het Europees parlement en de EC er gezamenlijk uitkomen en komt er een openbare raadpleging waarin naast betrokken partijen ook EU-burgers hun zegje kunnen doen. Ondanks dat sectorpartijen een snelle besluitvorming bepleiten, ziet het daar voorlopig niet naar uit.