LTO: stop verkruimeling van het platteland

De druk op agrarische grond neemt toe. Niets wijst erop dat deze aanspraken van woningbouw en infrastructuur op 'boerengrond' in de komende jaren minder zullen worden. Diverse politieke partijen schatten dat er in 2030 1 miljoen nieuwe woningen nodig zijn. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat maatschappelijke wensen met betrekking tot natuur, biodiversiteit en klimaat juist om meer in plaats van minder grond zullen vragen.

'Als je dit allemaal wilt in Nederland, wil je er eigenlijk een stuk land bij', concludeert LTO-voorzitter Sjaak van der Tak. 'We zien dat er nu veel claims op de grond worden gelegd. Daarom hebben we deze Grondvisie opgesteld.' LTO wil hiermee inbreng leveren voor de kabinetsformatie.

Minimale omvang

Van der Tak wijst op de ruimte die ondernemers nodig hebben om hun bedrijven gezond te houden en te kunnen voldoen aan de vraag vanuit markt en samenleving. Agrofoodbedrijven hebben voldoende omvang nodig om zich te kunnen handhaven op de vooraanstaande positie die ze vaak nationaal en internationaal hebben.

LTO hecht veel waarde aan het behoud van agrarische grond. 'Grond is voor boeren en tuinders van levensbelang', zegt Van der Tak. 'We willen hun grond beschermen en duidelijk maken wat we kunnen bijdragen aan het behalen van maatschappelijke doelen op het gebied van klimaat, natuur en landschap.'

Maar ook voor bewoners van steden is de steeds verdere krimp en verkruimeling van het platteland ongewenst. Samen met bos en natuur vormt de land- en tuinbouw de groene ruimte van Nederland: meer dan twee derde van de totale oppervlakte.

Het agrarisch landschap biedt stedelijke bewoners een reeks kwaliteiten. LTO wijst in de Grondvisie op de ruimte en landschappelijke schoonheid in een grote variatie, vaak met een streekeigen karakter. Het biedt recreatiemogelijkheden en boerennatuur, leefbaarheid en schone lucht. En het geeft de bewoners van de steeds grotere stedelijke agglomeraties de mogelijkheid in contact te blijven met de bron van hun voedsel, in steeds meer gevallen via kringlooplandbouw.

LTO constateert ook dat een deel van de groene ruimte in staat is zichzelf te bedruipen. In tegenstelling tot recreatieruimte en natuur, die met gemeenschapsgeld worden gefinancierd.

In de afgelopen decennia is een maatschappelijke routine ontstaan waarin de aandacht bij nieuwe ruimtelijke plannen als vanzelf uitgaat naar agrarisch gebied. Uit oogpunt van klimaat en biodiversiteit is het afknabbelen van agrarisch gebied volgens LTO onwenselijk.

De belangenbehartiger vindt dat voorstellen voor een andere bestemming van landbouwgrond gepaard moeten gaan met areaalcompensatie, naar het voorbeeld van natuurcompensatie. 'Hier een stuk landbouwgrond weg, dan elders een stuk erbij', zegt Van der Tak. 'We willen af van dat afknabbelen.'

'Inbreiding' als alternatief

Als alternatief voor het afknabbelen van agrarische grond, moet in stedelijk gebied 'inbreiding' de norm worden. Waar nieuwe woningen nodig zijn, wordt de ruimte gezocht binnen het bestaande stedelijke gebied. Dat draagt bij aan het behoud van de groene ruimte. 'Met het opruimen van oude bedrijventerreinen creëer je nieuwe ruimte', stelt Van der Tak.

Bij de aanleg van distributiecentra, datacentra en andere 'dozen' die ook in brede niet-agrarische kring als ongewenste verrommeling van het landschap worden beschouwd, zou dit inbreidingsprincipe volgens LTO veel strenger moeten worden gehanteerd. Concentreer zulke dozen en bedrijfsgebouwen daar waar al dergelijke bebouwing is, bijvoorbeeld op bestaande industrieterreinen, redeneert de organisatie.

Zonneparken op vruchtbare landbouwgrond zijn een aanslag op het beschikbare land- en tuinbouwareaal, stelt LTO verder. Ook jagen ze de grond- en pachtprijzen omhoog. Aanleg van nieuwe energieparken op agrarische grond moet daarom niet langer worden toegestaan. Agrarische gebouwen bieden wel mogelijkheden voor zonnepanelen.

De belangenbehartiger wil inzetten op de rol van de land- en tuinbouw bij het behalen van de maatschappelijke doelen. In dit kader worden in de Grondvisie onder meer waterberging, landschapsbeheer, boslandbouw, multifunctionele landbouw en carbon farming als praktische voorbeelden genoemd.

Betaalde taak

Agrarisch ondernemers hebben meestal de mogelijkheden en de kennis om hiermee aan de slag te gaan. Voorwaarde is dat deze diensten worden betaald, zodat de verminderde productiviteit wordt gecompenseerd, stelt Van der Tak.

Als het bereiken van deze doelen een vrijwillige en betaalde taak wordt, heeft dat volgens de LTO-voorzitter meer voordelen. Het stimuleert volgens hem ook een economisch zelfdragend en levendig platteland, waarbinnen de landbouw de drijvende kracht kan zijn voor producten en activiteiten op het gebied van de korte keten, zorg, recreatie en natuur.