Kabinet Rutte III vergadert over eigen voortbestaan

Rutte blijft nog zwijgen over de overlevingskans van zijn kabinet. Door de toeslagenaffaire staat de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie onder zware druk. In politiek Den Haag wordt rekening gehouden met het aftreden van de voltallige regering.

Vrijdag wordt er gesproken over de inhoudelijke reactie op het rapport over de toeslagen 'en dan komt vermoed ik ook de politieke vraag aan de orde', zei de premier tegenover het ANP. Hij wilde verder niet vooruitlopen op de uitkomst van de ministerraad.

Politieke consequenties

PvdA-leider Lodewijk Asscher stapte donderdag al op. Hij was in het vorige kabinet minister van Sociale Zaken en nauw betrokken bij de toeslagenaffaire. De premier wilde niet zeggen of het vertrek van Asscher de druk op het kabinet verhoogt om ook voortijdig op te stappen. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat de PvdA-leider als enige politieke consequenties verbindt aan de toeslagenaffaire.

26.000 ouders zijn onterecht door de Belastingdienst als fraudeurs aangemerkt. Een parlementaire commissie kwam met een keihard oordeel over de affaire. Het kabinet heeft al verscheidene malen over een inhoudelijke reactie op het rapport gesproken.

Vrijdag komt die reactie naar buiten in een lange brief. Daar wordt meer openheid richting Tweede Kamer beloofd. Verder gaat het over de aanpak van discriminatie en veranderingen bij uitvoeringsinstanties. Ook wordt ingegaan op de vraag hoe gedupeerden verder kunnen worden geholpen. De plannen van het kabinet gaan honderden miljoen euro's kosten, melden ingewijden.

Kleine overheid

In politieke commentaren wordt de toeslagenaffaire toegeschreven aan de al lang regerende politieke filosofie van een kleine overheid die controleert en de uitvoering van de beleid overlaat aan lagere overheden. Dit heeft geleid tot een oncontroleerbare regelzucht met excessen als de toeslagenaffaire als gevolg.

Ook in de melkveehouderij heeft deze regelzucht zijn krassen achtergelaten. Duizenden melkveehouders zullen zich herkennen in de wanhoop van de ouders die door de toeslagenaffaire werden getroffen.

In januari 2018 werd de melkveehouderij onaangenaam verrast door de beschuldiging van grootschalige fraude met de I&R-registratie van rundvee. Volgens landbouwminister Carola Schouten was er bij 7.700 bedrijven sprake van manipulatie van de I&R-registratie. 2.100 bedrijven werden door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op slot gezet. Uiteindelijk bleven er enkele tientallen beschuldigingen overeind.

Niets geleerd

Net als bij de toeslagenaffaire trok de overheid bij de vermeende I&R-fraude een grote broek aan. De beschuldigingen werden breed uitgemeten in de media en achteraf werd er geen publieke rekenschap voor de fouten gegeven. Het kabinet heeft blijkbaar niets geleerd van de I&R-uitglijder, waardoor een paar duizend familiebedrijven zwaar werden geraakt.

Nu er door dezelfde halsstarrige opstelling van de overheid duizenden ouders in het verdriet zijn gestort, moet premier Rutte mogelijk wel de hoogste prijs betalen. Het ontslag van regering betekent niet dat de premier en ministers op hun lauweren kunnen rusten. De aanpak van de coronapandemie vraagt een actieve rol van het kabinet, ook als deze demissionair is.

Voor aanvang van de ministerraad liet vicepremier en landbouwminister Carola Schouten weten dat ook de ChristenUnie haar conclusie heeft getrokken. 'Mensen hebben geen schijn van kans gehad en konden op veel fronten hun recht niet halen, daar moeten we het vandaag over hebben en vaststellen wat dit politiek betekent.' De bewindsvrouw wil geen voorschot nemen op de uitkomst van het overleg. Het rapport 'drukt zwaar' en vereist zelfreflectie, zegt ze. 'Er moet naast genoegdoening financieel ook politiek recht worden gedaan, en wat dat betekent zal ik hier in de ministerraad bespreken.'