Elke stikstofmaatregel heeft neveneffect

Zo heeft krimp van de veestapel een gunstig effect voor het milieu in Nederland, maar niet voor het klimaat. Dat zal volgens de onderzoekers van het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) alleen kunnen als ook de consumptie van zuivel, vlees of eieren krimpt. 'Zo niet, dan zal de productie zich verplaatsen naar het buitenland. Dat stijgen de emissies van broeikasgassen daar en is voor het klimaat niets bereikt. Zo'n verschuiving kan worden voorkomen door ook beleid gericht op consumptie.'

CLM heeft in de matrix achttien maatregelen gescoord op vijftien duurzaamheidsthema's. Maatregelen met de hoogste totaalscore zijn 'minder melkvee in de omgeving van natuurgebieden met extensivering van blijvende bedrijven', 'halvering import van kalveren', 'minder pluimvee' en 'minder varkens'. Ook de maatregelen 'meer weidegang van melkkoeien' en 'lagere aanvoer van stikstof op melkveebedrijven' scoren hoog.

Melkveestapel

CLM noemt het opvallend dat krimp van de melkvee- en geitenstapel minder positief scoort dan krimp van de kalveren-, varkens- en pluimveestapel. 'Minder melkvee zal vaak leiden tot meer akker- en tuinbouw, wat niet onverdeeld gunstig uitpakt voor natuur, landschap, verdroging en bodemleven', schrijven de onderzoekers.

De maatregelen met de laagste totaalscores voor duurzaamheid zijn 'luchtwassers op alle varkens- en pluimveestallen', 'melkvee- en varkensdrijfmest verdund aanwenden' en 'minder kunstmest, meer dierlijke mest gebruiken'.

Ingrijpende maatregelen

De matrix is volgens CLM vooral bedoeld voor landbouworganisaties, maatschappelijke organisaties, de rijksoverheid, provincies, waterschappen en onderzoekers. 'De Nederlandse landbouw staat voor een transitie naar een duurzamere, meer natuurinclusieve productiewijze met veel minder belasting van de omgeving. Meest urgente reden hiervan is de problematiek van stikstof en broeikasgassen. Maar ook de problemen met biodiversiteit zijn groot. Al op zeer korte termijn zijn ingrijpende maatregelen nodig om de ammoniakemissie te verminderen en die maatregelen raken met name de Nederlandse veehouderij.'

Volgens CLM is het beter om direct vanaf het begin rekening te houden met zowel de positieve als negatieve neveneffecten van beleidsmaatregelen. 'Dat kan reparaties achteraf en nog meer regels voorkomen.' De onderzoekers erkennen dat de gekozen maatregelen en duurzaamheidseffecten betwistbaar zijn. 'We hebben deze maatregelen gekozen omdat ze reeds in discussie zijn.'

Het onderzoek was mogelijk door financiering door Urgenda, Wakker Dier, Triodos Foundation en Innovatiefonds CLMac. CLM benadrukt dat het alleen zelf verantwoordelijk is voor de inhoud van de studie.

• Lees het rapport hier: