Stikstof, een explosief probleem

Column Akkerbouw Piet Hermus 13 aug 2020 om 13:15uur

Met de verwoestende explosie in Beiroet een aantal dagen terug, blijkt wat stikstof in de vorm van ammoniumnitraat kan doen. Wij boeren kennen deze vorm van stikstof in bijvoorbeeld KAS, kalkammonsalpeter.

KAS is gebonden reactieve stikstof die gewoon in de lucht zit en via een chemisch proces tot kunstmest is gemaakt. De gewone buitenlucht bevat 78 procent stikstof en 21 procent zuurstof, naast 1 procent iets anders, waaronder 0,04 procent CO2.

Via het Haber-Boschproces wordt met nogal wat energie chemisch stikstof gebonden uit lucht. Het is de wijze waarop de meeste ammoniak wordt geproduceerd. Het proces is in 1909 door Fritz Haber en Carl Bosch ontwikkeld.

Om te bemesten, gebruikte men eerst vooral stalmest en werd er op grote schaal nitraat geïmporteerd uit bijvoorbeeld Chili (chilisalpeter).

Er zijn 7,7 miljard mensen en dat aantal groeit, dat is de kern van het stikstofprobleem

Piet Hermus, akkerbouwer in Zevenbergschenhoek

Dit Haber-Boschproces werd voor het eerst op industriële schaal gebruikt door de Duitsers tijdens de Eerste Wereldoorlog. In munitie zit nitraatstikstof. De geproduceerde ammoniak kon via het Ostwaldproces tot salpeterzuur worden gevormd en zo worden gebruikt voor springstof.

De mens bestaat voor circa de helft uit kunstmeststikstof. Zonder Haber-Boschproces zouden we maximaal 3,5 miljard mensen op aarde kunnen voeden. Dat aantal bereikten we rond 1970, toen de Club van Rome het werk Grenzen aan de Groei schreef. Hierin werd beschreven wat de aarde wel en niet aankan aan bevolkingsgroei, voedselproductie, industrialisatie, uitputting van natuurlijke hulpbronnen en vervuiling.

Nu zijn er 7,7 miljard mensen en dat aantal groeit. Dat is dus de kern van het stikstofprobleem. Het aantal mensen dat ook nog eens via verbrandingsmotoren stikstofoxiden en fijnstof uitstoot, leeft en consumeert. De gehele wereldbevolking zonder kunstmest voeden gaat niet. Zij die dat willen en denken dat het wel kan, zouden dan maar aan 4,2 miljard mensen moeten vertellen dat zij niet meer mogen leven.

Technisch is het mogelijk om 12 miljard mensen te voeden, maar niet voor altijd, niet voor lang. De volhoudbaarheid van de aarde heeft planetaire grenzen. De stikstofkringloop is er een van, naast bijvoorbeeld klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, fosfaatkringloop, waterschaarste en verontreinigingen.

Zowaar een explosieve situatie.