Lupine lastiger in mengteelt dan veldboon

Het Louis Bolk Instituut hield maandag in de Noordoostpolder een rondwandeling langs de proeven 'peulvruchten en mengteelten' op de akkerbouwbedrijven van Digni van den Dries in Ens en Lizelore Vos in Kraggenburg. Het Louis Bolk Instituut test hier nieuwe rassen en mengteelten. Het is een zoektocht naar gezonde gewassen en natuurinclusieve teeltmethodes.

De mengteelt is vooral in de biologische sector van belang. Het zorgt voor een lagere onkruiddruk in de peulvruchten. De stikstof uit de bodem staat ter beschikking van de tarwe. De peulvrucht zorgt voor zichzelf en legt stikstof vast voor het volgende seizoen.

Enorme zoektocht

'Bij baktarwe en veldboon hebben we een goede combinatie gevonden. Het was wel een enorme zoektocht', zegt Udo Prins van het Louis Bolk Instituut. 'Een mengteelt met lupine en tarwe is een stuk moeilijker. Qua hoogte en afrijping is het lastig om bij die twee gewassen een goede balans te vinden.'

Bij een mengteelt van tarwe en veldboon is het mogelijk om in één keer een gezamenlijke opbrengst te oogsten. 'Een mengteelt geeft stabiliteit in opbrengst. Soms heb je een graanjaar en soms een veldbonenjaar. De gecombineerde opbrengst is bij een mengteelt daardoor stabiel', zegt Prins.

Eiwitgehalte

'Daar komt bij dat het eiwitgehalte in de tarwe makkelijker op 12 procent is te krijgen, wat bakkers graag willen. Met monocultuur is dat biologisch lastig om te halen. Met mengteelt is het eiwitgehalte snel 2 à 3 procent hoger.'

Als je de goede soort tarwe en veldboon hebt gevonden, wordt deze vaak in twee gangen gezaaid. Zo voorkom je ontmenging in de bunker en zaai je optimaal op diepte. Voor de veldboon wordt de normale zaadhoeveelheid aangehouden, voor tarwe een derde. Bij lupine is de situatie lastiger.

Geschikt ras

'We zoeken nog naar een geschikt ras voor Nederland. Buitenlandse veredelaars zullen daar niet snel op inspelen', zegt Dennis Heupink van het Louis Bolk Instituut.

Veldbonen en lupines staan extra in de belangstelling door de eiwittransitie van minder dierlijk naar meer plantaardig eiwit. Lupine is interessant vanwege het eiwitgehalte van rond de 40 procent en 20 procent olie. De allergenen in lupine zijn voor de industrie nog wel een obstakel, merkt Prins.

Een ander probleem bij humane consumptie is het feit dat sommige lupinerassen hoge concentraties alkaloïden (bitterstoffen) bevatten. Het Louis Bolk Instituut doet hier onderzoek naar.

Bestuiving

Op het proefveld van Van den Dries onderzoekt het Louis Bolk Instituut onder andere hoe belangrijk de bestuiving van de gewassen is voor de opbrengst. Daarom groeien de lupines en veldbonen naast de gewone situatie in het veld in een gaaskooi met hommels en een gaaskooi zonder bestuiving.

'Zonder bestuivers blijft de opbrengst van veldboon steken op 2,5 ton. Met een goede bestuiving is de opbrengst 7 ton per hectare', zegt Willemijn Cuijpers van het Louis Bolk Instituut. Voor de bestuiving van veldboon zijn hommels met een lange tong het effectiefst en daar zijn maar een paar soorten van.

Heterogeen

Op het bedrijf van Vos ligt onder andere een veldproef met veel soorten lupines die er erg heterogeen uitzien. De proef is vooral bedoeld om met fenotypering data van de verschillende soorten te verzamelen. In combinatie met DNA-merkertechniek moet dat bijdragen aan een verdere veredeling.

Op het bedrijf van Vos ligt ook een proefveld met mengteelten van veldboon en tarwe. Deze worden vergeleken met monocultuur van tarwe en veldboon. Floor van Malland van het Louis Bolk Instituut: 'We kijken welke rassen tarwe en veldboon qua hoogte en afrijping geschikt zijn voor een mengteelt. Kan dat met bestaande rassen of is veredeling nodig?'

Tarwe krijg je 'gratis'

Ook kijken onderzoekers of de ene soort zich aan kan passen aan de andere soort. In de praktijk blijkt vaak dat veldbonen in een mengteelt met tarwe minder lang zijn zonder dat dit ten koste gaat van de opbrengst. 'In een geslaagde mengteelt is de opbrengst aan veldboon gelijk aan 'mono'. De tarwe krijg je er dan 'gratis' bij', zegt Van Malland.

Bij biologische veldbonen is in een goed jaar een opbrengst van 5 à 6 ton mogelijk met een prijs van rond de 50 cent per kilo. Bij biologische lupines is een opbrengst van 2 à 3 ton haalbaar. De prijs ligt rond 1 euro per kilo. Dat geeft in principe kans op een redelijk saldo. Een plus ten opzichte van tarwe, maar ook meer risico. In bijvoorbeeld een droog jaar doen lupines het relatief goed, maar veldbonen minder.

Veelbelovend

Uit de rondgang blijkt dat door de eiwittransitie veldbonen en lupines veelbelovend kunnen zijn. Veldbonen in mono- of mengteelt zijn praktijkrijp. In de mengteelt van lupine moeten nog enkele hobbels worden genomen. Soms is het moeilijk om aan lupinezaaizaad te komen. Aan de afzetkant speelt de vraag van het kip en het ei. Voor de continuïteit is het nodig dat partijen bij elkaar gaan zitten om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen.