Het systeem verander je niet alleen

'Onder een mooie groene teellaag van maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat het granieten gesteente van een oud economisch systeem schuil.' Dat stelt Jan Bom in het nieuwe P+ Marktboek over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO).

Daar moest ik aan denken tijdens het congres '50 jaar Humane Voeding en Gezondheid' van Wageningen University & Research (WUR) afgelopen jaar. Dit was een mooi moment om na te denken over een echt gezond voedselsysteem. Dat wil zeggen dat belastingen en subsidies zo worden ingeregeld dat gezond en duurzaam eten relatief goedkoop wordt. Ook voor mensen met een lage sociaaleconomische status, die nu te veel dierlijk, te vet, te zout en te zoet eten. En weinig groenten.

Wetenschappelijke doorbraken

Wat heeft een halve eeuw denken over voeding opgeleverd? Het belangrijkste wapenfeit is dat duizenden studenten zijn opgeleid, van wie de kennis over de hele wereld is verspreid. De WUR heeft bijgedragen aan wetenschappelijke doorbraken en aan het ontdekken van de grootste weeffout in de industriële voedselproductie: het ontstaan van schadelijke transvetzuren.

Daarnaast hebben ze vastgesteld dat ouderen die extra eiwitten binnenkrijgen en meer bewegen, langer vitaal en sterk blijven, dat diabetes type 2 is tegen te gaan door het veranderen van gedrag en voedingsconsumptie en over de rol van voeding bij het ontstaan van kanker.

Overgewicht

En toch zijn overgewicht en diabetes wereldwijd een steeds groter wordend probleem. Nieuwe studies tonen aan dat mensen geneigd zijn meer te eten als voedsel sterk bewerkt is (ultra-processed foods). Dat stuwt ongewild het aantal verorberde calorieën omhoog. Tegelijkertijd stijgt het aantal ondervoede mensen wereldwijd weer.

De systeemdenker David Nabarro van het Imperial College London pleit hartstochtelijk voor een nieuwe systeemvisie op 'food policy'. In zijn ogen is dat noodzakelijk omdat de gezondheid van de planeet en de mens op korte termijn onderuitgaat. De huidige manier van produceren van de agrofoodsector verergert dit. Hij pleit voor 'nature-based solutions' en een 'foodtop' à la het Klimaatakkoord van Parijs.

Drie redenen

In zijn ogen zijn er drie redenen waarom verbeteringen zo lang op zich laten wachten: de oppositie van grote voedingsconcerns, overheden die het belastinginstrument niet voor gezondheid willen inzetten en de luiheid van de consument.

Je kunt de verantwoordelijkheid niet enkel bij de consument leggen. Tegenwoordig proberen we de omgeving van de consument zo te veranderen dat de voor de hand liggende keus op duurzaam en gezond valt. Dat betekent het veranderen van het aanbod in de supermarkt, de horeca en het onderwijs.

Keurmerken

We introduceren keurmerken waardoor producten duurzamer worden geproduceerd. Eigenlijk niet zozeer voor de consument, maar voor de supermarkten zelf die ze benutten om het aanbod te verbeteren. En we lobbyen voor een rechtvaardig(er) belasting- en subsidiesysteem voor voedsel en landbouwgrondstoffen, samen met koploperbedrijven, verenigd in de Smart Food Alliance.

Want het is in je eentje bijna onmogelijk een systeem grondig te veranderen. Dat hebben wij door schade en schande geleerd.

Marcel SchuttelaarOprichter Schuttelaar & Partners

Eerder verschenen: het P+ Marktboek: Verander het systeem