Zorgen voor boer in veenweide Groene Hart?

De handtekening van niet minder dan drie ministers, een staatssecretaris en een heel rijtje wethouders en waterschapsbestuurders staat onder de 'Regio Deal bodemdaling Groene Hart'. Het gaat niet alleen om het buitengebied. Van de 20 miljoen euro die tot 2024 beschikbaar is voor deze Regio Deal is de helft voor het stedelijk gebied.

Overheden zetten zwaar in op het veenweidegebied. Met de deal willen ze meerdere vliegen in één klap slaan. De deal sluit aan bij een heel rijtje plannen. Een hele belangrijke in dat rijtje is het klimaatakkoord. Dat beoogt een 'substantiële CO2-reductie' in veenweiden.

Groene Hart in gevaar

Dat maakt de deal urgent, net zoals de kosten van zetting en funderingsschade. Die kunnen oplopen tot in de miljarden euro's, zo heeft het Planbureau voor de Leefomgeving berekend. Hierdoor zijn op langere termijn de gebruiksmogelijkheden en de kwaliteit van het Groene Hart en de Randstad in gevaar, staat in de deal.

Eén van die 'gebruiksmogelijkheden' is veehouderij. Er zijn 'nieuwe en duurzame bodemdalingsbestendige' verdienmodellen nodig voor de sector. Alle overheden benadrukken dat het zoeken daarnaar samen moet gebeuren met partijen in de regio, met het bedrijfsleven, met kennisinstellingen en met maatschappelijke organisaties. Deze gezamenlijke aanpak is zelfs het 'onderscheidende karakter' van de Regio Deal.

Het is nog niet echt concreet wat moet gebeuren, laat staan dat een veehouder in het veenweidegebied op zijn bedrijf al concrete maatregelen kan nemen. In deze fase gaat het nog vooral om het opstellen van visies, het zoeken van samenwerking, het starten van onderzoeksprojecten en het in gang zetten van pilots.

Niet alles kan overal

Moeten gangbare veehouders in veenweidegebieden zich zorgen gaan maken? 'Ik ben alleen onderzoeker', antwoordt Gilles Erkens voorzichtig. Hij is bodemdalingsexpert bij Deltares en Universiteit Utrecht. 'Het is aan de politiek om daarover uitspraken te doen, maar het huidige gebruik zorgt voor problemen. Dus er moet wat veranderen.'

'Boeren in veenweidegebieden moeten wel nadenken over hun toekomst', antwoordt Hilde Niezen. Ze is wethouder van Gouda en voorzitter van Platform Slappe Bodem dat elk jaar het Nationaal Congres Bodemdaling organiseert. 'Wat we nu inzetten is een proces van tientallen jaren.'

'Is er geen opvolger? Dan kun je het misschien uitzitten. geeft zij aan. 'Is er wel een opvolger? Dan is het heel verstandig om te kijken wat je moet doen. Kun je doorgaan met het huidige bodemgebruik? Misschien nu wel, maar over twintig jaar niet meer? Dan is het tijd om over te schakelen.'

Verzilting landbouwgrond

Niezen stelt dat 'bepaalde functies' niet meer zullen kunnen in bepaalde gebieden. 'Dat is onvermijdelijk.' Ze wijst erop dat dit nu ook zo is. Op sommige plekken is het water zo verzilt dat agrarisch gebruik niet meer lonend is. 'Met deze Regio Deal willen we zulke dingen voor zijn.'

Ze beseft dat er nog heel veel 'losse eindjes' zijn in de kennis over de beste aanpak. Er is bijvoorbeeld al wat ervaring opgedaan met de teelt van lisdodde, maar er is nog geen keten die het product verwerkt en vermarkt. Niezen benadrukt dat in pilots al veel boeren betrokken zijn bij de aanpak.

Keuzes maken

Moet een veehouder zich zorgen gaan maken? 'Het hangt ervan af waar je zit', antwoordt Siem Jan Schenk. De bestuurder van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier sprak op het Nationaal Congres bodemdaling namens de waterschappen. 'De overheid moet eerst aangeven wat die wil in gebieden, bijvoorbeeld landbouw, moeras of cultuurhistorie en vervolgens oplossingen zoeken voor dat doel en de mensen in die gebieden faciliteren om keuzes te maken.'

Ook Schenk benadrukt dat dit alleen kan met de mensen in het gebied. 'Er moet heel veel gebeuren. Dat kan alleen met mensen. Die moet je perspectief bieden, bijvoorbeeld met een soort ruilverkaveling. Waar het voor een veehouder echt knelt, kan bijvoorbeeld een perceel op een andere plek perspectief bieden. Bovendien is in veenweidegebieden al relatief veel extensieve veehouderij. Die kan daar blijven.'

De bestuurder prijst de opstelling van de agrarische natuurvereniging Water Land en Dijken waar hij in zijn waterschap mee te maken heeft. 'Die zijn actief bezig met agrarisch natuurbeheer en veenbodem. Ik vind dat ze dat goed doen.'

Geld beschikbaar

Duidelijk is dat er veel geld beschikbaar is om bodemdaling in veenweidegebieden aan te pakken, vanuit deze Regio Deal en diverse anders budgetten, maar er is nog een groot tekort aan kennis over hoe dat moet. Het daadwerkelijke onderzoek komt nu pas echt op gang. 'We staan nog aan het begin van de kennis, terwijl er nu de roep is om haast te maken', stelt bodemdalingsexpert Erkens vast.

Op het Nationaal Congres Bodemdaling, vorige maand in Groenekan bij Utrecht, is het figuurlijke startschot gegeven voor de Regio Deal bodemdaling Groene Hart. Het kabinet heeft twaalf van zulke Regio Deals gesloten, met allemaal verschillende thema's in verschillende landsdelen.

Vernieuwend ondernemerschap

Voor de landbouw in veenweidegebieden moet deze deal twee resultaten opleveren: vernieuwd ondernemerschap en een bijdrage aan CO2-reductie en dialoog. Het eerste doel omvat bijvoorbeeld onderzoek naar natte teelten en naar nieuwe verdienmodellen en veel excursies en open dagen. Het tweede doel omvat bijvoorbeeld een meetnet voor de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen en netwerken met onder andere boeren en onderzoekers.