Bodemdaling stoppen met hoog grondwater

Vernatting is een belangrijk onderdeel van het Klimaatakkoord, maar onduidelijk is nog wat dat betekent voor de melkveehouderij. In het veenweidegebied is bodemdaling een serieus probleem, drooglegging van veen leid tot veenafbraak en daarmee bodemdaling. doordat het veen door inklinking water slecht doorlaat.

Op Proefboerderij Zegveld is deze bodemdaling voor iedereen zichtbaar. Het erf tussen de verschillende gebouwen is komvormig geworden en trapjes moeten om de zoveel jaar worden opgehoogd. Het geeft aan dat het probleem dusdanig serieus is dat het noodzakelijk is om nu maatregelen te nemen.

Volgende generatie

'Er komt een moment dat het niet meer houdbaar is. Je moet nu iets doen. Niet voor deze generatie, maar wel voor de volgende', geeft Wim Honkoop het belang van de proef aan. Hij is namens PPP Agro Advies betrokken bij het project.

Om de grondwaterstand te verhogen, zou je ook het slootpeil in de polder kunnen verhogen in een droge periode. Het is echter zo dat de variatie in slootpeil vaak niet groter kan zijn dan 20 cm doordat anders de kansen op wateroverlast bij een extreme bui te groot worden. Om de grondwaterstand te verhogen, zou de meest voor de hand liggende oplossing zijn het slootwaterpeil te verhogen, maar niet iedereen mag zijn eigen peilvak maken en daarin het waterpeil regelen.

‘Hierom is er op het KTC Zegveld bedacht het slootwaterpeil los te koppelen van het grondwaterpeil door een put te plaatsen’, legt Honkoop uit. ‘Daarmee kunnen we het peil in de put hoger zetten dan het slootwaterniveau. Als het nodig is om het grondwaterpeil omhoog te brengen; zelfs even hoog als het maaiveld.

Vlakker profiel

Met waterinfiltratie wordt het grondwater profiel ook vlakker. de horizontale doorlaatbaarheid van veen is van nature slecht waardoor het grondwater in een droge periode in het midden van het perceel diep uit kan zakken. Dit is goed te zien aan percelen die al lange tijd niet vlak gelegd zijn. Deze percelen liggen vaak hol, dit komt door de snellere bodemdaling in het midden van het perceel. Met waterinfiltratie verspreidt het vocht zich gelijkmatiger in de bodem, waardoor deze natter blijft over een groter oppervlak.
Simpele en goedkope techniek voor de sturing van de putten is nog wel een uitdaging. Omdat dit een nieuwe markt is zijn er nog niet echt partijen die dit voor scherpe prijzen leveren. Als marktpartijen ermee aan de gang gaan hoopt het onderzoeksteam dat er meer en goedkopere sturing systemen op de markt komen.

Jerseys en Holsteins

Op de boerderij op de grens van de provincie Utrecht met Zuid-Holland worden twee jaar lang verschillende omstandigheden getest. Deze verschillende omstandigheden bestaan uit vlakken met een hoog grondwaterpeil en een laag grondwater peil. Daarnaast wordt er onderscheid gemaakt in ras van het vee. Elke groep zal bestaan uit een vaste groep koeien die alleen in hun eigen “vlak” weiden.
De omstandigheden worden zoveel mogelijk gelijk gehouden in alle vlakken. Dus: dezelfde beweiding en dezelfde bemesting. 'Het bijvoeden van ruwvoer kan dus wel verschillen door de verschillende grondwaterstanden', zegt Honkoop.

Regio Deal

Het onderzoek is onderdeel van de Regio Deal en is geinititieerd door het Veenweide Innovatie Centrum, Onderzoekspartners zijn Wageningen University & Research, het Louis Bolk Instituut en PPP-Agro Advies. De provincies Zuid-Holland en Utrecht, en de waterschappen HDSR, Amstel Gooi en Vecht en Rijnland zijn partner. In januari is de start, in maart vindt rond het begin van de weidegang een officiële opening plaats.
Wat de uitkomsten ook zullen zijn, een ding is volgens Honkoop zeker. 'Het staat buiten kijf dat het verhogen van het grondwaterpeil helpt tegen bodemdaling, hoewel het veen alsnog wat zal inzakken..

Melkproductie

Wat vaststaat volgens Honkoop is dat de manier van werken melkproductie kan kosten. Desondanks is de intentie om gedurende de twee jaar dat het onderzoek duurt, niet bij te sturen. Op die manier worden de uitkomsten zo zuiver en vergelijkbaar mogelijk en heb je het effect van het peil goed in beeld. Ons motto is: je weet pas wat de grens is, als je eroverheen gaat.' Alleen als het echt uit de bocht vliegt wordt er wel ingegrepen.

De agrarisch adviseur hoopt op extreme jaren om zo goed mogelijk de effecten te kunnen meten. 'Idealiter wel, ja. En desnoods zetten we het peil in de put maximaal omhoog om een nat jaar te simuleren.'
Roterend standweiden

In het onderzoek wordt gewerkt met roterend standweiden met veel weidegang.'Van eind maart tot het niet meer kan. Dat zal ergens in oktober zijn. Het liefst dag en nacht. Overigens zou het kunnen zijn dat de hoogwaterkoeien eerder binnenkomen dan laagwaterkoeien. Dat gaan we allemaal zien.'

Uitstoot

'De stikstofuitstoot gaat door deze manier van werken waarschijnlijk omlaag omdat er minder eiwit in het gras komt. Theoretisch moet er dan meer bemest worden om dezelfde opbrengst te halen, wat er weer voor zorgt dat er meer lachgas vrijkomt. Lachgas is onderdeel van het andere ander aspect van het onderzoek; de uitstoot van broeikasgassen meten. Voor broeikasgassen geeft een eerste verkennend onderzoek van louis Bolk aan dat -20 cm grondwaterpeil het optimum is voor Co2 uit Bodemdaling, Methaan uit het gras (grover gras is meer methaan) en lachgas uit bemesting (natter is meer lachgas). ‘Het zal zoeken zijn naar de juiste balans, dit is onderdeel van het onderzoek', aldus Honkoop.

De agrarisch adviseur is in dit kader benieuwd of melkveehouders ondanks de waarschijnlijk lagere melkproductie door carbon credits wellicht toch meer kunnen geld verdienen.

Diergezondheid

Ook de diergezondheid wordt gemonitord, omdat ziektes als blauwtong en salmonella meer voorkomen onder natte omstandigheden. De koeien worden op regelmatige basis gewogen en de klauwgezondheid zal middels Digiklauw worden vastgelegd.
Honkoop: 'Al deze aspecten zorgen ervoor dat dit onderzoek voor het hele veenweidegebied interessant is.'