Nog heel 2020 rechtszaken over fosfaat

De behandeling van achthonderd zaken over het fosfaatreductieplan start in maart. Het CBb en de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State hebben daarover afspraken gemaakt. Ze werken samen in een project, zodat de capaciteit om de zaken te behandelen wordt vergroot. Het gaat hierbij om de financiële heffingen voor melkveebedrijven die in 2017 meer koeien hadden dan was toegestaan.

Tegelijkertijd spelen er ook nog 1.350 rechtszaken over de fosfaatrechtenregeling waarin de hoeveelheid toebedeelde fosfaatrechten ter discussie staat. Het 'fosfaatproject' startte dit jaar als eerst, omdat het fosfaatrechtenstelsel voor de meeste bedrijven het meest ingrijpend is. De eerste fase van dit project, met 780 zaken, wordt in mei 2020 afgerond. De tweede fase moet klaar zijn na de zomer. In totaal gaat het dus om 2.150 zaken, waarbij er veel bedrijven zijn die in beide dossiers een zaak hebben lopen.

Het CBb is de rechter tussen markt en overheid. Normaal spelen er bij het college tussen de 1.000 en 1.200 zaken per jaar. Door het fosfaatdossier lag dit aantal het afgelopen jaar op 2.500.

Verdrievoudiging

Vanwege de inwerkingtreding van het fosfaatrechtenstelsel is de instroom van zaken bij het CBb in 2018 verdrievoudigd. Zonder maatregelen zou pas over circa vier jaar een uitspraak kunnen worden verwacht. Dit is voor melkveehouders niet wenselijk, omdat er dan lange tijd onzekerheid bestaat over de hoogte van het aantal toegekende fosfaatrechten.

Daarom heeft het CBb besloten thematische zittingen te plannen. Zo bestaat richting veehouders ook snel duidelijkheid over hoe de rechter tegen bepaalde thema's aankijkt. Voorbeelden van die thema's zijn IDL, procesrecht, grondgebondenheid, in- en uitscharen, verplaatsingen op peildatum, melkproductie, categorie-indeling en dierziekte.

Volgens advocaat Marieke Toonders van Linssen Advocaten is er inmiddels voor veel thema's duidelijkheid wat de jurisprudentie betreft. 'Het voordeel van deze werkwijze is dat veehouders de reeds uitgesproken jurisprudentie op hun eigen situatie kunnen toepassen. Zo is ook bekend of er sprake is van een redelijke kans op succes in de beroepsprocedure die in behandeling is.'

Niet positief

In het dossier over de fosfaatrechten zijn al uitspraken gedaan. Er is sprake van een hoog percentage afwijzingen. 'Uit deze jurisprudentie blijkt dat het CBb weinig ruimte laat voor een toewijzing van de zaak', stelt Toonders. 'In een enkel geval is een beroep op een individuele buitensporige last wel gehonoreerd. Het gaat in dit geval om heel bijzondere individuele situaties. Al met al een zeer magere oogst.'

Toonders vindt zelf dat de lat hiermee wel erg hoog wordt gelegd. 'Maar helaas heeft het CBb niet anders geoordeeld. Het feit blijft dat de uitspraken van het CBb als hoogste bestuursrechter er wel liggen. Het heeft weinig zin om zaken mooier of beter voor te stellen dan ze zijn. Afhankelijk van de feiten en omstandigheden in een zaak, is er al dan niet sprake van een individuele buitensporige last.'

Te streng

Volgens Toonders oordeelt de rechter te streng. 'De overheid heeft, in het licht van de bekendmaking van de afschaffing van het melkquotum per 1 april 2015, vanaf 2009 de volgende maatregelen in het leven geroepen: verplichte mestverwerking, de verantwoorde groei melkveehouderij en grondgebondenheid, het fosfaatreductieplan en het stelsel van fosfaatrechten.'

Deze opeenvolging van overheidsmaatregelen hebben tot grote onzekerheid binnen de melkveehouderij geleid, zegt de advocaat. 'Ik vind dan ook dat niet kan worden volgehouden dat iedere uitbreiding altijd volledig voor rekening en risico van de melkveehouder moet komen. Een beroep op een individuele buitensporige last gaat steeds onderuit op voorzienbaarheid van het fosfaatrechtenstelsel.'

Toonders schat de kansen in de zaken over het fosfaatreductieplan voor melkveehouders daardoor ook niet hoog in. 'Die zullen in lijn liggen met de uitspraken over het fosfaatrechtenstelsel die nu al gedaan zijn. Uiteraard is dat zeer teleurstellend.'