Paardenbloem: van onkruid naar teeltgewas

De zoektocht van agrobiotechnologiebedrijf KeyGene naar een voor Nederland rendabele paardenbloemenoogst voor de rubberproductie begon een decennium geleden. De vraag was: hoe kunnen we dit plantje – alom in de akkerbouw beschouwd als onkruid – waarin 5 procent rubber zit, zodanig veredelen dat we de opbrengst van 200 kilo per hectare naar minimaal 750 of zelfs 1.000 kilo kunnen brengen?

Daarbij bewandelde het bedrijf twee paden: het kruisen van de snelgroeiende maar geen rubber voortbrengende Nederlandse paardenbloem met de Kazachstaanse variant. En veredeling met alleen de Kazachstaanse paardenbloem.

Technische doorbraak

'In 2016 kwam er in technische zin een doorbraak, met een hybride Nederlands-Kazachstaanse variant', blikt vicepresident Anker Sørensen van KeyGene terug. In de hybride variant was het percentage rubber al op het niveau van de oorspronkelijke Kazachstaanse variant. En in de Kazachstaanse paardenbloemselectie was het rubbergehalte verdubbeld naar 10 procent.

'Er zijn wel individuele plantjes met 15 tot 17 procent rubber, maar dat zijn nog geen rassen', stelt Sørensen. Na de doorbraak volgde de zoektocht naar partners voor de verdere veredeling en de teelt. 'We hebben geïnteresseerden in de keten gepolst en bij de veredelingsbedrijven reageerde de familie Barenbrug enthousiast.'

Directeur Frank Barenbrug beaamt dit. 'Mijn broer en ik zagen dat het nieuw was. Innovatief en niet-genetisch gemanipuleerd. Het product past in ons straatje. Het kweekproces komt overeen met onze corebusiness – graszaden – en is duurzaam, in tegenstelling tot rubberplantages. Dat waren voor ons belangrijke aspecten.'

Joint venture

Ze besloten de samenwerking in een joint venture te gieten, Lion-Flex. Het bedrijf moet op termijn op eigen benen kunnen staan. Belangrijkste taakomschrijving voor de joint venture: het verder opschalen van de veredeling richting een beter presterend ras. En het op orde krijgen van zowel de uiteindelijke teelt als het lastige extractieproces.

'We zijn op weg, maar de huidige paardenbloem is nog niet geschikt voor een grote, commerciële teelt', vertelt Sørensen.

Om dat te bereiken neemt Lion-Flex een fulltime kweker in dienst voor het verder kruisen van planten en de genetica. Daarbij kan hij gebruikmaken van de faciliteiten van KeyGene en Barenbrug, zoals laboratoria, proefvelden, zaaimachines et cetera. 'We hopen daarmee in twee, drie jaar het ideaalplaatje te ontwikkelen: een nieuw gewas voor de Nederlandse en andere Europese boeren', zegt Barenbrug.

Commerciële teelt

Sørensen schat de tijd tot een commerciële teelt in op drie tot vier jaar. 'Telen is hoofdstuk 2 en de vraag is hoe we dat gaan organiseren. Ik denk dat het kansen biedt, want het past in het bouwplan van zowel zomer- als wintergewassen', vertelt de KeyGene-vicepresident.

'In het eerste geval kun je eind april zaaien en zo laat mogelijk in het jaar oogsten, oktober of november bijvoorbeeld. Of je kunt het in augustus zaaien, laten overwinteren en het jaar erop zo lang laten staan als je wilt. Want hoe langer het staat, hoe meer rubber erin zit. En het is vooral geschikt voor telers die gewend zijn aan het werken met kleine zaadjes, een moeilijke kieming. De precisietelers.'

Met de ontwikkeling van de rubberpaardenbloem wil Lion-Flex inspringen op de toegenomen wereldwijde vraag naar rubber, terwijl de productie onder druk staat.

Oerwoudkap

De productie van natuurrubber uit de rubberboom staat ter discussie, omdat uitbreiding van het areaal het kappen van oerwouden betekent. Daarnaast scoren de arbeidsomstandigheden slecht. En de boom wordt in de belangrijkste productielanden in Azië bedreigd door de South American leaf blight, een schimmel.

'Europa – en ook de VS – hebben rubber als strategisch gewas op de agenda gezet. Daar moeten we dus toegang toe hebben. Door de grenzen aan de huidige productie en de groeiende vraag, voornamelijk uit China, kunnen wij binnenkort een mooi alternatief bieden: een jaarlijks gewas, met stabiele aanvoer en stabiele prijzen', legt Sørensen uit.

'Tel daarbij op dat er zo'n 40.000 verschillende toepassingen van natuurrubber zijn en dat er mogelijkheden zijn voor de inuline die in paardenbloemen voorkomt. Maar daar moeten we nog naar kijken. Uiteindelijk blijft het belangrijkste: wie willen dit product hebben en wat willen ze ervoor betalen?'