Bodembeheer switcht in tien jaar naar duurzaam

Aan de reeks visies en programma's van het ministerie van LNV rond duurzaamheid en kringlooplandbouw lijkt geen einde te komen. Schouten presenteerde eind vorige week de grote lijnen van een programma dat in goed tien jaar moet leiden tot een volledig duurzaam beheer van de 1,8 miljoen hectare aan land- en tuinbouwgrond in Nederland.
Een bijkomende doelstelling is het kweken van waardering in de samenleving voor de manier waarop boeren en tuinders met de bodem omgaan.

De vier coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en CU hadden eerder in een Kamermotie aangedrongen op het snel werk maken van een uitvoeringsagenda. Daarin moet onder meer aandacht zijn voor verbetering van de plantgezondheid en voor een andere aanwending van meststoffen. Ook willen deze fracties dat de overheid met antwoorden komt op de vraag hoe de overgang naar innovatief en slim bodembeheer kan worden gefinancierd.

Concrete aanzet

Schouten geeft er in een brief aan de Tweede Kamer nu een concrete aanzet voor. 'Een gezonde bodem is een schatkamer voor onze landbouw en is goed voor de hele samenleving, omdat het invloed heeft op de kwaliteit van ons eten, ons water en onze lucht', schrijft ze in een toelichting.

'Door goed te zorgen voor de bodem dragen we bovendien bij aan het behoud van biodiversiteit en hoeven we minder gewasbeschermingsmiddelen en mest te gebruiken. Dit bodemprogramma is een voorwaarde voor de transitie naar kringlooplandbouw.'

Een eerste actie is het meetbaar maken van de vorderingen. Samen met alle betrokken partijen wordt een meetmethode ontwikkeld die eenduidige gegevens oplevert over bodemkwaliteit en -beheer. Om kennis onderling te delen, is het van belang dat alle boeren en tuinders op dezelfde manier de kwaliteit van hun bodem meten, vindt de minister.

Eerst een nulmeting

Om te beginnen gaat een nulmeting de uitgangssituatie van de landbouwbodems in beeld brengen. In de daaropvolgende jaren zal met het nieuwe meetinstrument de gerealiseerde vooruitgang in beeld worden gebracht, zodat tijdig duidelijk is of de voor 2030 gestelde doelen worden gehaald. Lijkt dat niet het geval, dan kan het beleid nog tijdig worden bijgesteld.

Bij de activiteiten van de overheid krijgt extra koolstofvastlegging door boeren en tuinders prioriteit. Daarmee sluit de minister aan bij de afspraak die daarover is gemaakt in het ontwerp-klimaatakkoord. LNV heeft voor 2019 een klimaatenvelop van 6 miljoen euro ter beschikking. Daaruit zullen kennisprojecten worden gefinancierd, maar ook lopende en nieuwe praktijkprojecten voor koolstofvastlegging en duurzaam bodembeheer.

Het nationaal programma landbouwbodems begint overigens niet bij nul. In een brief aan de Tweede Kamer wijst Schouten erop dat het programma Beter bodembeheer al volop loopt. In publiek-private samenwerking wordt gewerkt aan thema's als organischestofbeheer en gebalanceerde bemesting, nuttig bodemleven en beheersing van bodempathogenen en tegengaan van ondergrondverdichting.

Uitbreiding regionale initiatieven

Regionale initiatieven waarbij provincies, waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn betrokken, worden uitgebreid en versterkt. Landelijk komt er een kennisprogramma Duurzaam bodembeheer. Daarbij zullen bodemadviseurs van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) een belangrijke rol vervullen.

Het pachtbeleid kan ook een stimulans geven aan een duurzamer bodembeheer. Na jaren van discussie nam de LNV-minister kortgeleden weer de regie in handen van de herziening van het pachtstelsel. Ze wil snel naar een nieuwe vorm van langjarige pacht.

'Langjarige relaties tussen pachters en verpachters maken duurzaam bodembeheer beter mogelijk, omdat investeringen in de bodem dan beter kunnen worden terugverdiend', aldus de bewindsvrouw. Ook het Rijksvastgoedbedrijf gaat weer meer grond in langjarige pacht uitgeven. Bij openbare uitgifte van kortlopende pacht zal de overheid extra voorwaarden stellen aan het bodembeheer.

Jaarlijkse bodemtop

Om iedereen bij de les te houden, is Schouten van plan om elk jaar een bodemtop organiseren. Boeren, wetenschappers, het groene onderwijs, (regionale) overheden en andere betrokkenen komen dan bij elkaar om de voortgang te bespreken en concrete afspraken te maken over het bevorderen van duurzaam bodembeheer.

Bovendien is zo'n bijeenkomst voor alle deelnemers een mooie gelegenheid om kennis en ervaringen uit te wisselen. De eerste bodemtop wordt nog voor de komende zomer gehouden.

Mede-auteur: Peter Smit