Kringlooplandbouw vraagt om lef en geduld

Op verzoek van de landbouwcommissie schreef Katrien Termeer, hoogleraar bestuurskunde bij Wageningen University & Research, een expertpaper over hoe de transitie naar kringlooplandbouw vorm moet krijgen.

Termeer pleit in haar paper voor een open en eerlijke dialoog met de land- en tuinbouw waarin taboes niet worden vermeden. De politiek moet mogelijke conflicten – bijvoorbeeld over een krimp van de veestapel – niet vermijden, maar juist naar voren halen in het proces. Daarbij moeten beleidsmakers ervoor waken dat er bij de boeren en tuinders geen cynische houding ontstaat ten opzichte van het veranderingsproces dat ze door moeten maken.

'Heb oog voor het langetermijndenken in de sector, één generatie is voor boeren en tuinders geen lange periode', hield Termeer de Kamerleden voor. Bovendien moet de politiek investeringszekerheid bieden en eerlijk zijn tegenover de boeren die al stappen hebben gezet. Zij mogen bij koerswijzigingen niet als verliezers uit de bus komen.

De bedrijfskundige staat een holistische benadering van kringlooplandbouw voor. Dat wil zeggen dat ook de problemen rond de biodiversiteit en de uitdagingen op klimaatgebied moeten worden gebundeld met de transitie naar kringlooplandbouw.

Termeer waarschuwt voor opzichzelfstaande maatregelen tegen deelproblemen. Haar wellicht belangrijkste advies luidt dat het stappenplan dat moet leiden naar een circulaire landbouw bij wet moet worden vastgelegd, om te voorkomen dat volgende kabinetten het weer anders gaan doen.

Twee andere hoogleraren werden door de landbouwcommissie gevraagd om een reactie te schrijven op Termeers paper. Een van hen is Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde en een veel gevraagde autoriteit op het gebied van transities en duurzaamheid. Hij deelde een aantal ferme waarschuwingen uit.

Volgens Rotmans wordt de transitie naar kringlooplandbouw veel te naïef aangepakt. Hij noemt de energietransitie als een voorbeeld van hoe het niet moet. Na twintig jaar praten, komt nu pas de discussie op gang over waar de rekening voor de energietransitie komt te liggen.

'Een systeemdoorbraak wordt altijd geforceerd door een kleine groep voorlopers', zegt Rotmans. Hij adviseert de politiek om zich niet blind te staren op een transitie van de hele agrarische sector, maar te zorgen dat de koplopers succesvolle voorbeelden worden die collega's op sleeptouw nemen. Om tot een dergelijke 'evoluerende draagvlakontwikkeling' te komen is politieke lef nodig, oordeelt de transitiehoogleraar. 'Boeren zijn de vaandeldragers van de nieuwe economie, maar ze zitten nu in de hoek waar de klappen vallen.'