Vleesvervangers zijn een veelbelovende niche

Nederlandse huishoudens gaven vorig jaar gemiddeld 640 euro uit aan vlees. Aan vleesvervangers besteedden ze 10 euro, berekende marktonderzoeker Euromonitor. Producten van Vivera, Valess, Quorn, Tivall en De Vegetarische Slager vertegenwoordigen daarmee een niche met een jaaromzet van 80 miljoen euro.

Het is de snelle groei van deze markt die het voor bedrijven aantrekkelijk maakt, want de vleesconsumptie schommelt al jaren stabiel rond de 77 kilo per persoon.

Betere smaak

Agrifoodeconoom Nadia Menkveld van ABN Amro herkent de trend en het valt haar vooral op dat de verkoop stijgt omdat de smaak van vleesvervangers verbetert. 'Concerns als Unilever stappen er nu ook in en investeren in innovatie. De consument wil best minder vlees consumeren, maar de vervangende producten moeten wel lekker zijn.'

De verkoopcijfers van vleesvervangers over 2018 zijn nog niet bekend. Menkveld verwacht een groei van 6 procent. Voor 2019 voorspelt zij een toename van 8 procent. 'De nieuwste generatie vleesvervangers kan op smaak en structuur beter concurreren met vlees.'

De nog relatief kleine markt groeit daarmee snel. Naast de discussie over vleesconsumptie en het klimaat spelen gezondheidsadviezen hierbij een rol. Niet alleen Unilever, maar ook van oorsprong grote vleesverwerkers als Zwanenberg, Enkco Food Group en Mora spelen volop in op deze ontwikkelingen. Deze laatstgenoemde snackfabrikant begeeft zich sinds kort op de markt met vegetarische kroketten, bitterballen en kipkorns.

Lupine en soja

Vooralsnog zijn de baten van het verwerken van akkerbouwproducten als lupine en soja in vleesvervangers voor de Nederlandse landbouw nog miniem, stelt Menkveld. 'Daarvoor is deze markt nog te veel een niche. Aan de andere kant is de potentie voor groei groot.'

De bank verwacht dat minder vlees ook de groenteteelt gelegenheid geeft voor groei. Maar het komt deze sector volgens Menkveld zeker niet aanwaaien. 'Smaak, gemak en prijs blijven voor de consument namelijk ook belangrijk.'

Zwanenberg

Zwanenberg begeeft zich ook steeds prominenter op de markt van vleesvervangers. Zo introduceerde het concern eind vorig jaar vier vegaproducten onder de merknaam Kips, waaronder een vegetarische variant van leverworst, paté, smeerleverworst en filet americain. Vooralsnog liggen de vegaworsten een jaar lang exclusief bij Albert Heijn.

Zwanenberg constateert dat de consumptie van vlees jaarlijks iets terugloopt. Vooral door de opkomst van de flexitariër, die ervoor kiest af en toe geen vlees te eten.

Nederlandse soja

'Bij de inkoop van grondstoffen als soja, tarwe, haver en erwten is voor ons het belangrijkste dat smaak, structuur en bite goed zijn', laat marktingmanager Jo-Anne van der Laan namens Zwanenberg weten. 'We halen grondstoffen uit binnen- en buitenland. Nederlandse soja kan een pre zijn, wanneer deze dezelfde functionaliteit en prijsstelling heeft. Maar de beschikbaarheid is nog laag.'

De kennis over de teelt van soja wordt volgens innovatiemanager Thea Smit van Zwanenberg wel steeds groter. Zij verwijst naar een rapport van Wageningen University & Research (WUR) waaruit blijkt dat Nederland voor soja vooralsnog is aangewezen op import uit de Verenigde Staten.

Vroegrijpe rassen

Wageningse onderzoekers tonen wel aan dat telen in Nederland perspectief biedt en testten vroegrijpe rassen op Hollandse klei- en zandgrond en werken aan hogere opbrengsten en eiwitgehaltes. Daarmee ontstaat uitzicht op een binnenlandse marktketen voor Nedersoja, denken de onderzoekers.

Overheid en bedrijfsleven willen dat binnen enkele jaren het areaal soja in Nederland doorgroeit naar minimaal 10.000 hectare. Ondanks de ontwikkelingen benadrukt Zwanenberg dat vleesproducten, waarmee het bedrijf groot is geworden, de boventoon voeren. 'We bieden de consument nu de keuze', zegt Van der Laan.

Vegetarische Slager

Grondlegger Jaap Korteweg van De Vegetarische Slager kijkt veel verder vooruit en verwacht dat de transitie naar dierlijke eiwitten op termijn tot een kleiner landbouwareaal zal leiden.

'70 procent van ons landbouwareaal wordt nu gebruikt voor de veehouderij. Daar hebben we hooguit de helft van nodig, wanneer we over kunnen schakelen op plantaardig 'vlees' en zuivel. Wanneer er een verschuiving plaatsvindt van vlees eten naar plantaardig, betekent dat een enorme daling van plantaardige productie, alleen al vanwege de veel lagere behoefte aan voer dat nodig is voor kippen en varkens.'

Verschuiving

De mens zal altijd vlees blijven eten, maar een verschuiving van de consumptie naar meer plantaardige eiwitten is wel evident, stelt ABN Amro.

Korteweg denkt dat er volop kansen zijn voor de Nederlandse landbouw om beter in te spelen op die eiwittransitie. Tot nu toe haalt hij de benodigde soja-eiwitten vooral uit andere Europese landen en de Verenigde Staten.

Kans

'Het is een kans voor onze telers als we hier een regionale verwerkingsfabriek voor soja-eiwitten of andere plantaardige eiwitten kunnen bouwen. Er wordt wel soja geteeld voor dranken, maar er is hier geen techniek voorhanden die het ook voor onze producten geschikt maakt. Ook hier moeten we eiwitten kunnen winnen, maar dat proces moet nog wel worden ontwikkeld', weet Korteweg.