Deze winter zoveel mogelijk water de grond in

Het is in Oost-Nederland en op de Veluwe nog zo droog dat de grond- en oppervlaktewaterstanden voor het voorjaar 2019 niet genoeg herstellen, tenzij het de komende maanden heel veel gaat regenen. Dit blijkt uit berekeningen die Waterschap Rijn en IJssel heeft laten uitvoeren specifiek voor haar grondgebied, de hogere zandgronden in Oost-Gelderland. ‘We komen op dit moment nog 400 millimeter neerslag tekort op een jaargemiddelde van 700 tot 800 millimeter’, schetst dagelijks bestuurder Peter Schrijver de nijpende situatie die al vanaf juni duurt. Hij verwacht overigens niet dat deze achterstand nog helemaal wordt ingehaald.

De drie waterschappen zitten allemaal met dezelfde situatie: hogere zandgronden met in grote delen geen of weinig natuurlijke aanvoer van water vanuit het achterland. Daarom hebben ze ook dezelfde strategie gekozen: deze winter zoveel mogelijk water vasthouden om de grondwaterspiegel zo goed mogelijk te laten herstellen.

Terreinbeherende organisaties, drinkwaterproducenten, de portefeuillehouders water van de LTO Noord-afdelingen, particuliere landgoedeigenaren en de drie waterschappen zijn volop in gesprek. Ze zoeken maatregelen die ervoor zorgen dat de komende maanden zoveel mogelijk (regen)water ten goede komt aan het grondwater. ‘Niet alleen boeren kunnen ons en zichzelf hiermee helpen’, schetst Schrijver. ‘Ook terreinbeheerders en landgoedeigenaren kunnen een steentje bijdragen, bijvoorbeeld door de eigen stuwtjes op hun terreinen tijdelijk hoger te zetten.’

Regen nodig

Om de grondwaterstanden weer op niveau te krijgen, is veel regen nodig, of sneeuw. Om het tekort in te lopen moet komende winter net zoveel regen vallen als normaal in een heel jaar valt. Gebeurt dit niet, dan zal dit volgend voorjaar jaar direct merkbaar zijn, waarschuwen de waterschappen.

Watergangen vallen eerder droog, de watertemperatuur stijgt dan sneller en grondwater zal eerder in het seizoen niet meer beschikbaar zijn voor gewassen. Hierdoor zullen de problemen voor de waterkwaliteit, de landbouw en de natuur van afgelopen jaar zich eerder herhalen en mogelijk langer duren.

Maximale gedaan

Schrijver vertelt dat het waterschap de afgelopen weken het hele watersysteem heeft doorgelicht op mogelijkheden om water langer vast te houden. ‘We zijn ervan overtuigd dat we het maximale hebben gedaan. Dit zijn problemen die niemand in zijn eentje kan oplossen, we hebben de hulp van anderen nodig om meer te kunnen bereiken.’

Boeren kunnen veel bijdragen om de grondwaterspiegel omhoog te krijgen, verwacht Schrijver. ‘We moeten samen meer water in het systeem brengen dan normaal. We denken aan het tijdelijk afsluiten van perceelsloten en duikers. Dat werkt op de korte termijn goed en kan zonodig worden afgebroken als wateroverlast dreigt. We zoeken dus maatregelen die we heel snel kunnen omdraaien.’ Naast het afsluiten van duikers met plastic ballen denkt Schrijver aan het plaatsen van strobalen in afvoersloten of het afdoppen van drainages.

Haarvaten

Op kavelniveau zijn het de grondeigenaren en de beheerders die maatregelen kunnen nemen in de haarvaten van het watersysteem. Rijn en IJssel en LTO Noord zoeken samen naar de kansrijke gebieden om water vast te houden. Hier worden de agrariërs gericht gevraagd om mee te doen en duikers af te sluiten in de kleine watergangen die niet in beheer zijn bij het waterschap.

Ook aan grondeigenaren elders in het beheergebied van Rijn en IJssel wordt gevraagd om, waar mogelijk, de komende maanden de infiltratie te bevorderen door drainages af te doppen, de bodem zoveel mogelijk open te maken (of te houden) en duikers dicht te zetten. Om dit te bevorderen, stelt het waterschap duikerafsluiters ter beschikking aan grondeigenaren.

Deze week zijn de eerste afspraken gemaakt om proeven te houden in de regio’s Haaksbergerveen, ‘t Klooster en rondom Lichtenvoorde. Schrijver: ‘Het was geen lastig gesprek, iedereen heeft dezelfde zorgen. Wij stellen materiaal beschikbaar, boeren kunnen zelf bepalen of en hoe zij bijdragen.’

Veluwe

Ook noordelijker in Oost-Nederland en op de Veluwe wordt boeren gevraagd hun bijdrage te leveren. ‘Stuwen langer op zomerpeil laten staan doen we al. Wij doen aanpassingen in het hoofdwatersysteem, grondeigenaren en -gebruikers kunnen dat doen in de haarvaten’, zegt beleidsmedewerker Leo Heitbrink van waterschap Vechtstromen.

‘Met de regen van de afgelopen tijd is de acute nood wel verminderd, maar boeren maken zich toch zorgen over de komende zomer. Een paar weken geleden reageerden ze nog laconiek, nu komen ze er zelf mee.’

Bij waterschap Vallei en Veluwe wordt dezer dagen overlegd met de landbouw en terreinbeheerders, zegt woordvoerder Patricia Flint. ‘ We houden als waterschap nu al zoveel mogelijk water vast, doen het maximale. We willen afstemmen wat we kunnen betekenen voor elkaar.’

Niet alleen het waterschap, terreinbeheerders en de agrariërs moeten aan de lat. Zo vragen de waterschappen gemeenten om extra aandacht te hebben voor afkoppelprojecten in het stedelijk gebied. Met drinkwaterbedrijf Vitens zijn inmiddels afspraken gemaakt om zoveel mogelijk water aan te voeren naar hun infiltratieterreinen.