Derogatie nog twee jaar op oude voet verder

Komende woensdag, 4 april, bespreekt het EU Nitraatcomité voorstellen van de Europese Commissie voor het verlenen van nieuwe derogaties aan Ierland, Vlaanderen en Nederland. Eind vorige week werd bekend welk voorstel er voor de Nederlandse derogatie op tafel ligt.

Voorheen verlengde Europa de derogatie voor een periode van vier jaar. Nederland had dat ook nu aangevraagd, maar de Europese Commissie stelt voor om het eerst maar eens bij twee jaar te houden. Gepland is een derogatie tot 31 december 2019.

Ophef

Dat heeft alles te maken met de fraude bij opslag, gebruik, vervoer en verwerking van dierlijke mest waarover eind vorig jaar veel ophef ontstond. Hoewel LNV-minister Carola Schouten inmiddels maatregelen treft, zorgt het sjoemelen met de mestregels voor een 'bijzondere situatie' aldus het rapport dat aan het EU Nitraatcomité is voorgelegd.

Aan de nieuwe beschikking is dan ook de voorwaarde gekoppeld dat de Nederlandse overheid strenger gaat toezien op een correcte naleving van de mestwetgeving. De Europese Commissie eist meer controles en inspecties dan tot nu toe gebruikelijk was.

Sancties

Bovendien moet Nederland een helder systeem van 'ontmoedigende' straffen en sancties toepassen voor ondernemers die de fout in gaan. Over de aangescherpte aanpak moet LNV regelmatig aan Brussel rapporteren. Eind 2019 kan dan de balans worden opgemaakt in de aanloop naar een derogatiebeschikking voor 2020 en 2021.

De overige voorwaarden voor de derogatie blijven in grote lijnen hetzelfde. Veehouders die er gebruik van maken, mogen 230 kilo stikstof uit dierlijke mest toepassen op het centrale en zuidelijke zand en op löss. Voor de overige gronden is dat 250 kilo.

Bijkomende voorwaarden als minimaal 80 procent grasland op derogatiebedrijven en een verbod op fosfaatkunstmest worden gehandhaafd. Hetzelfde geldt voor de plafonds voor de totale Nederlandse nitraat- en fosfaatproductie, respectievelijk 504,4 en 172,9 miljoen kilo per jaar.

Geen gewasderogatie

LTO Nederland heeft de afgelopen periode in Brussel gepleit voor onder meer gewasderogatie op grasland en de toepassing van dunne fractie bij wintertarwe. Aan deze wensen heeft de Europese Commissie geen gehoor geven, constateert Claude van Dongen, LTO-portefeuillehouder Bodem- en Waterkwaliteit.

Van Dongen noemt de uitkomst van de voorgestelde derogatiebeschikking desondanks positief. 'Inhoudelijk hadden we een beter resultaat willen en kunnen halen, maar de mestfraude maakte het ineens spannend. We waren overgeleverd aan een stukje politiek en dan wordt het onvoorspelbaar.'

Vertrouwen

De LTO-bestuurder is blij met de duidelijkheid die er komende week lijkt te komen. 'Het blijft nog even afwachten, maar ik heb er vertrouwen in. De aanpak van de mestfraude heeft z'n plek gevonden in de voorwaarden voor de derogatiebeschikking. De lidstaten kunnen niet meer zomaar zeggen dat we wegens die fraude geen derogatie krijgen.'

De wensen voor verbetering moeten helaas nog even wachten, stelt Van Dongen vast. 'Maar over twee jaar hebben we weer een nieuwe kans om daar volop op in te zetten. We hoeven dus niet nog eens vier jaar te wachten. Als sector zijn we nu aan zet om aan te tonen dat we dan door de aanpak van de mestfraude en de vorming van een eerlijke keten meer ruimte verdienen. En die ruimte is goed voor zowel de waterkwaliteit als de landbouw.'

Doorpakken

Voorzitter Wil Meulenbroeks van LTO-vakgroep Melkveehouderij is ook positief. 'Ik zal blij zijn als we dit volgende week binnenhalen. Onze inzet was een meer bedrijfsspecifieke derogatie. Dat is niet gelukt. Laten we nu doorpakken om dat de volgende keer wel te realiseren.'

Meulenbroeks benadrukt de enorme inspanning die de melkveehouderij en de veevoerindustrie hebben geleverd voor het binnenhalen van een nieuwe derogatie. 'Dat is door de mestfraude en de I&R-affaire helaas wat overschaduwd. Het fosfaatreductieplan heeft veel impact gehad op alle melkveebedrijven. Desondanks was er het besef dat dit nodig was. Zoals het nu lijkt, wordt dit beloond.'

Teleurstelling

Ook in de plantaardige teelten is er teleurstelling dat de omslag naar een derogatie per gewas er voorlopig niet komt, maakt voorzitter Jaap van Wenum van LTO-vakgroep Akkerbouw duidelijk.

De vakgroepvoorzitter legt uit dat een derogatie per gewas rechtvaardiger is, zeker niet slechter voor het milieu en dat het bijdraagt aan meer circulariteit. Het biedt onder meer mogelijkheden om het gebruik van energie-intensieve kunstmest verder terug te dringen ten gunste van dierlijke mest.

Omslag

'Die omslag moet er komen', aldus Van Wenum. 'We gaan nu volop inzetten om te zorgen dat het over twee jaar wel zover komt en dat alle sectoren recht wordt gedaan. Dit wordt wat mij betreft echt de laatste derogatie waarin nog niet voor die systeemwijziging is gekozen.'

Belangrijk is onder meer om de Nederlandse overheid sterker gemotiveerd te krijgen voor een nieuwe aanpak. 'Ik proef dat nog niet helemaal bij het ministerie van LNV, dus zullen we er de komende tijd stevig op blijven hameren', verzekert de voorzitter van LTO-vakgroep Akkerbouw.