CO2-uitstoot verschilt per akkerbouwbedrijf

Akkerbouwbedrijven kunnen aan de ene kant de uitstoot van broeikasgassen verminderen door bijvoorbeeld koolstof in de bodem vast te leggen of door duurzame energie op te wekken (wind, zon). Aan de andere kant stoten ze broeikasgassen uit als gevolg van het gebruik van meststoffen, door bodembewerking en door bewaring van producten.

'In ons onderzoek loopt de netto-uitstoot per bedrijf uiteen van 669 kilo tot 3.908 kilo CO2-equivalenten per hectare', vertelt Roel Clement, projectleider Bio-economie bij ZLTO.

Niet-kerende grondbewerking

Vooral bedrijven die weinig of niet ploegen (niet-kerende grondbewerking), scoren beter op de klimaatlat. Dat komt doordat met ploegen zuurstof in de bodem wordt gebracht waardoor organische stof sneller wordt afgebroken en er CO2 ontstaat. Tegelijkertijd is het belangrijk om bodemverdichting te voorkomen: wanneer organische stof onder zuurstofloze omstandigheden wordt afgebroken, ontstaat lachgas (N2O), wat schadelijker is voor het milieu dan CO2.

Volgens Clement is meer inzicht in de CO2-balans van land- en tuinbouwbedrijven gewenst. 'In Parijs zijn ambitieuze doelstellingen geformuleerd wat betreft CO2-reductie en die worden nu langzaam maar zeker vertaald in nationale wetgeving. 14 procent van de CO2-uitstoot door Nederland komt voor rekening van de agrarische sector. Daarmee heeft de sector niet het grootste aandeel, maar toch zal ook de land- en tuinbouw een bijdrage moeten leveren in de reductie.'

Maatschappelijk debat

Volgens de projectleider ambieert niet alleen de overheid een lagere CO2-uitstoot. 'Afnemers willen in toenemende mate klimaatvriendelijke producten. En ook maatschappelijk is het debat in volle gang. Meer kennis over de relatie tussen land- en tuinbouw en de uitstoot van broeikasgassen is daarom essentieel.'

Bemesting is in de akkerbouw de grootste aanvoerpost op de 'broeikasgassenbalans'. Ook hier zijn de verschillen groot. 'Het maakt nogal uit hoeveel mest je gebruikt, met welke apparatuur je die inzet en of je organische mest gebruikt of kunstmest. Ook de soort kunstmest is van invloed. De productie van KAS (kalkammonsalpeter) leidt tot een hogere uitstoot van broeikasgassen in vergelijking met ureum. Maar bij de toediening is KAS juist milieuvriendelijker. Per saldo zorgt ureum voor minder uitstoot', zegt Clement.

Vastleggen in bodem

De potentie om broeikasgassen vast te leggen in de bodem in de vorm van organische stof, komt ook in deze klimaatscans duidelijk naar voren. 'Ook hier is de variatie groot. Het akkerbouwbedrijf dat op dit punt het beste scoort, legt per hectare ruim 2.000 kilo CO2-equivalenten per jaar vast. Vijfmaal meer dan het bedrijf met de laagste score.'

Bedrijven die veel koolstof vastleggen, passen vaak niet-kerende grondbewerking toe in combinatie met een hoge aanvoer van organische stof door gewasresten, groenbemesters, dierlijke mest en compost.

Nieuwsgierigheid

Het akkerbouwbedrijf van Bert Noteboom in het Zeeuwse 's-Heer Arendskerke is een van de vijf bedrijven waar een scan is uitgevoerd. 'Ik doe mee uit pure nieuwsgierigheid', zegt hij. Hij bewerkt vrij zware kleigrond en teelt onder meer tarwe, graszaad, aardappelen, uien en suikerbieten.

De akkerbouwer is verrast door de invloed van bemesting op de uitstoot van broeikasgassen. Hij gebruikt vooral KAS. Overstappen naar ureum is wat hem betreft een optie. 'Maar ik wil me eerst verdiepen in de consequenties. Komend seizoen blijf ik sowieso KAS gebruiken. Die kunstmestsoort heb ik al gekocht.'

Veel aandacht

Noteboom schenkt veel aandacht aan organische stof. Hij gebruikt varkens- en runderdrijfmest, past groenbemesters toe en in zijn bouwplan is er veel ruimte voor tarwe en graszaad. De ondernemer kan de aanvoer nog verder vergroten door stalmest of compost in te zetten.

'In tegenstelling tot varkensmest is stalmest niet geschikt voor bemesting in het voorjaar waardoor ik meer kunstmest zou moeten inzetten, wat weer ongunstig is voor de broeikasgassenbalans. Het is voortdurend afwegen.'

Niet-kerende grondbewerking

De akkerbouwer vindt niet-kerende grondbewerking 'bijzonder interessant'. 'Het spaart sowieso diesel. Aan de andere kant: sinds juli is het al uitzonderlijk nat. En bij veel regen wordt het moeilijk dat systeem toe te passen. Bovendien produceren natte percelen meer lachgas en dat is ongunstig voor het klimaat. Kortom, ook die medaille heeft twee kanten.'

Clement denkt dat de komende jaren de aandacht voor het thema klimaat sterk toeneemt. 'De behoefte aan kennis is groot. Deze scans zijn een eerste stap om quick wins te realiseren.' Toch moet de focus niet eenzijdig gericht zijn op klimaat. 'Andere duurzaamheidsthema's blijven belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan biodiversiteit of waterverbruik.'