Telen met zelfgeproduceerde stikstof lukt

'Planty Organic' is volgens Michiel Bus van SPNA een project dat de grens van een systeem zonder dierlijke mest opzoekt. Kunstmest wordt sowieso niet gebruikt in de biologische landbouw, maar zonder dierlijke mest werken, is nog een stap verder.

Bus zegt dat het niet de bedoeling is om een dierloze landbouw te willen, maar wel om inzicht te krijgen hoe processen in de bodem gaan werken met alleen groenbemester en de maaimeststof luzerne/klaver wordt gegeven.

Dieper kijken

Het levert kennis op voor de biologische en de gangbare landbouw. 'Een dergelijk systeem is misschien geen duizenden jaren vol te houden, maar geeft wel inzicht in wat er kan. We willen dieper kijken wat er in de bodem gebeurt en terugkijkend op de periode 2012 tot 2017 smaakt het experiment naar meer.'

De boeren verenigd in Biowad bespraken het project begin januari. Deze groep zette voor de aanvang van het project de stip op de horizon voor 'Planty Organic'. Wat kan hiermee? Die vraag hield hen bezig, want voor de biologische sector is het gebruik van niet-biologische mest straks voorbij.

Zonder mest

De boeren willen dus weten wat er zonder mest of op zijn minst met minder mest mogelijk is in de akkerbouw en vollegrondsgroenten.

Voorzitter Wridzer Bakker van stichting Biowerk concludeert dat over de eerste vijf jaar onderzoek aan 'Planty Organic' de verwachting wordt waargemaakt. 'Het systeem is levend en robuust gebleken.'

Nog vragen open

Toch liggen er ook zeker nog veel vragen, die de deelnemers en financiers van het project willen beantwoorden.
Wat kan ermee op andere locaties? Zijn de momenten van uitrijden van de maaimeststof optimaal gekozen? Wat gebeurt er dieper in de bodem? Worden minder gemakkelijk opneembare fosfaatvoorraden uit de bodem opgenomen? Wat doet het systeem met de CO2-voetafdruk van het bedrijf en hoeveel kooldioxide wordt ermee vastgelegd? De onderzoekers willen ook graag meer leren over de rol van het bodemleven in zo'n systeem.

De rotatie komt nog preciezer dan een gewoon biologisch bouwplan. Het project 'Planty Organic' voegt een vlinderbloemige maaimeststof toe aan de teelt.

Dat de opbrengsten vergelijkbaar zijn met gewone biologische landbouw klopt, maar er zit een stukje extra landgebruik in voor de maaimeststofproductie. Daarmee komt de productie 17 procent lager uit dan gewone biologische landbouw. Daar staat volgens Bus wel tegenover dat 'Planty Organic' geen enkel beroep doet op hectares buiten het eigen bedrijf.

Zesjarig schema

De rotatie komt neer op een zesjarig schema. Begonnen wordt met maaimeststofgewas luzerne/klaver. In het tweede jaar volgen pompoen en een roggegroenbemester. In het derde jaar staat er een mengsel van veldboon en zomertarwe gevolgd door een graangroenbemester.

Daarop volgt een jaar met winterpeen en een roggegroenbemester. In het vijfde jaar staat er haver gevolgd door een wikkegroenbemester. In het zesde jaar is gekozen voor aardappelen en wordt de luzerne/klaver weer gezaaid.

Stikstofdynamiek

Op proefboerderij Kollumerwaard gebruikt de proef zesmaal 0,8 hectare. Op die grond meten de onderzoekers dat de onkruiddruk beheersbaar blijft en dat er geen analyseerbare daling is van de mineralenvoorraad in de grond. Het model Ndicea voor stikstof en organische stof blijkt de stikstofdynamiek in de grond goed te omschrijven, zegt Geert-Jan van der Burgt van het Louis Bolk Instituut.

Het bijzondere aan het project 'Planty Organic' is dat de methode de hoeveelheid minerale stikstof buitengewoon laag laat. Zodra er stikstof vrijkomt, nemen bodemleven en plantengroei het op en krijgt het niet de kans om uit te spoelen. Het gaat gelijk door in de kringloop. Bus stelt dat zowel de metingen als de modelberekeningen laten zien dat het mineralestikstofniveau in het systeem nooit hoog is. 'Zo heb je geen lekkage naar het water. Sterker nog: je haalt er meer uit.'

Biodiversiteit groter

De onderzoekers gaan ervan uit dat de ammoniakemissie minimaal is. Datzelfde geldt voor de broeikasgassen methaan en lachgas. De bovengrondse biodiversiteit neemt toe en ook ondergronds wordt de biodiversiteit groter.

In combinatie met een bescheiden koolstofopslag in de bodem en geen gesleep met dierlijke mest levert dit door de maatschappij gewenste resultaten op. Maar voor deze prestaties wordt de akkerbouwer nog niet financieel beloond.

Bloemkool

Bij de aanvang van het seizoen is de stikstofbeschikbaarheid laag. Daardoor komt bloemkool niet uit de startblokken. De onderzoekers haalden dit gewas daarom uit de rotatie. Gewassen met een hoge stikstofbehoefte in het voorjaar hebben extra stikstof van buitenaf nodig.