Veenweidevisie moet veel partijen bedienen

In een gebied van 40.000 hectare tussen Kamperveen en Steenwijk is sprake van bodemdaling door veenoxidatie en klink. Het wordt zo bijvoorbeeld steeds moeilijker om goed peilbeheer te voeren, ook doordat er vaker neerslagpieken zijn. De kosten voor de beheerders en gebruikers van het veenweidegebied nemen intussen toe.

Niet alleen de uitdagingen voor het waterschap worden groter. Boeren kunnen vaak ook in de zomer het land niet meer op, natuurbeheerders klagen over verdroging en verzuring van hun terreinen en gemeenten en provincies hebben extra kosten aan wegenonderhoud of verzakkingen van riolering.

Milieuprobleem

Daarnaast is er ook nog eens een milieuprobleem: het veenpakket stoot door verdroging en inklinking meer van het schadelijke broeikasgas CO2 uit en mineralen spoelen uit na perioden met veel neerslag.

Onder regie van waterschap Drents Overijsselse Delta en provincie Overijssel zoeken de partijen de komende tijd naar werkbare oplossingen om het inklinkingsproces te vertragen. Verder brengen ze de gevolgen in beeld en zoeken ze een weg om daar zo verstandig mogelijk mee om te gaan. Dit wordt dan samengevat in een veenweidevisie.

Doordat inklinking zo'n lastig te beheersen proces is en de gevolgen veel partijen raken, duurt het nog wel even voordat die veenweidevisie er ligt, verwachten de betrokkenen.

Helderheid

'We willen eerst helderheid hebben over het toekomstbeeld van de mensen in het gebied en hoe daarmee om te gaan. Het antwoord daarop hebben we nog niet. Op dit moment oriënteren we ons, kijken we wat er om ons heen gebeurt', zegt dagelijks bestuurder Henk Oegema van het waterschap.

Dat klinkt voorzichtig en abstract. Dat heeft volgens beleidsmedewerker Bert Moonen van het waterschap een reden. 'We weten nog echt niet waar we uitkomen. We zitten als waterschap aan de knop, maar moeten eerst maatschappelijk draagvlak hebben, mochten we eraan moeten draaien. Dat vergt gewoon tijd.'

Experimenten

Intussen starten er al experimenten. Zo is onlangs nog een nieuw peilbesluit genomen voor flexibel peilbeheer in een polder tussen Steenwijk en Kuinre. Dat moet de bodemdaling afremmen. En in natuurgebied Olde Maten bij Staphorst start binnenkort een proef met onderwaterdrainage. Elf boeren bekijken daar de komende vier jaar of die maatregel afdoende is om het door bodemdaling stijgende grondwaterpeil te compenseren.

Oegema verzekert daarbij dat het waterschap in de tussentijd het peilbeheer binnen de afgesproken marges blijft handhaven. 'Ook van een nieuw peilbesluit is zeker nog geen sprake.'

Tegenvaller

Dat laatste is misschien een tegenvaller voor melkveehouder en LTO Noord-afdelingsbestuurder Arie den Uijl. Hij zit met zijn bedrijf langs de Zwartewaterdijk tussen Hasselt en Zwartsluis en natuurgebied Olde Maten. 'Het is hier al jaren veel te nat in het land. Ook in de zomer, zoals die van 2016, loopt het water hier niet meer goed weg. Gevolg is dat de weidegang in het gedrang komt.'

Het idee is boeren als Den Uijl via onderwaterdrainage genoeg speelruimte te bieden om te kunnen blijven weiden en gras te winnen. Den Uijl is ook een van de pilotbedrijven. 'De vraag is of dat lukt. Als dat blijkt, zou dat mooi zijn, ook omdat je zo het tempo van bodemdaling wellicht kunt halveren. Maar in de vier jaar dat de proef loopt, wordt het peil niet aangepast. Terwijl dat in mijn ogen wel zou moeten. En ook daarna blijft het nodig.'

Agrarische bestemming

De melkveehouder wijst erop dat op het gebied een agrarische bestemming ligt. 'Ons is beloofd dat de aanwijzing van de nabije Natura 2000-gebieden geen nadelige gevolgen zou hebben voor ons als boeren. Dat moet het waterschap dan waarmaken.' De boeren in het gebied zouden daarom het liefst een grondwaterpeil van maximaal 60 centimeter onder het maaiveld hebben.

Daarmee raakt Den Uijl aan een van de grootste dilemma's die de veenweidevisie moet zien op te lossen: boeren vragen om een lager grondwaterpeil, de natuurbeheerders willen juist peilverhoging.

Soorten verdwijnen

Bioloog Harm Piek uit Dwarsgracht, tevens oud-beleidsmedewerker van Natuurmonumenten, wijst erop dat veel soorten in de natuurgebieden dreigen te verdwijnen als in de zomer het waterpeil onvoldoende hoog staat en te weinig mineralenrijk water instroomt.

'In de eerste discussie met de andere partijen was het al meteen raak', bevestigt Den Uijl. 'De natuurmensen willen er water bij en ze beginnen over functieverandering. Alsof er voor ons een toekomst zit in de rietteelt of die van lisdodden... Daarbij slaan ze ons nu om de oren met het klimaatverdrag van Parijs om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Maar de samenleving vraagt ook om weidegang.'

Spanning

De twee waterschappers erkennen dat het nog wel eens een tijdje kan duren voordat alle partijen op één lijn zitten. 'Wij voelen die spanning die in het gebied zit ook wel. En dat de mensen een uitgesproken mening hebben is ook goed. Dat maakt het proces helder', stelt Oegema.

'De samenleving vraagt van ons om met een goed antwoord te komen op de bodemdaling en de CO2-uitstoot in een gebied waar ook gewerkt en geleefd moet worden. Met een veenweidevisie weet straks iedereen waar hij of zij aan toe is.'