'Boeren in Flevoland weten waar pijn zit'

Met de inpoldering van Flevoland kwam ook de inklinking van de bodem op gang. Door ontwatering en belasting van de gronden zijn de veenpakketten op sommige plaatsen inmiddels decimeters ingezakt. Het risico op natschade is zo op sommige plaatsen flink toegenomen. Nu is dat voornamelijk nog in de Noordoostpolder, maar richting 2050 zal ook Zuidelijk Flevoland met bodemdaling worden geconfronteerd, verwacht waterschap Zuiderzeeland, dat het proces nauwgezet volgt.

Door met de mensen te praten moet het tot een gebiedsproces komen

Ton Leijten, heemraad waterschap Zuiderzeeland

Het is volgens Leijten dan ook hoog tijd dat er nu stappen worden gezet. 'De kop in het zand steken is onverstandig. Boeren moeten nadenken hoe ze het probleem kunnen aanpakken als ze ermee worden geconfronteerd op hun bedrijf. De oplossingen kunnen ingrijpend zijn, maar kunnen ook nieuwe kansen creëren', stelt hij.

Je zou zeggen dat bodemdaling een zaak is van het waterschap. Dat gaat toch immers over peilbeheer?

'Zo lag het in de afgelopen decennia, maar er zitten grenzen aan wat je technisch kunt doen. Hoe meer je pompt, hoe sneller de bodemdaling. Bovendien is het kostbaar en is het daardoor niet langer verantwoord. In bepaalde gebieden in Flevoland gaat het daardoor nu al knellen, zoals ten zuidwesten van Emmeloord.'

Die beperking wat je nog kunt doen met bemaling treft dan vooral de agrariërs. Dat is juist de categorie die relatief veel bijdraagt aan de waterschapslasten. Dat geeft toch scheve gezichten?

'Ik geef toe dat het een lastige discussie is. Maar investeringen in eventuele verdere peilaanpassing staan niet in verhouding tot de baten. Bodemdaling is een proces dat wij niet in de hand hebben. Je zult onder ogen moeten zien dat bepaalde teelten het lastig krijgen, zoals aardappelen, uien en bollen.'

Wat kunt u als waterschap nog wel doen?

'We kunnen helpen bij het vertragen van het proces en denken na over bijvoorbeeld de aanleg van een extra bypass om bij veel neerslag extra water uit het gebied te kunnen laten. Inmiddels zijn de eerste stappen gezet voor de proef met peilgestuurde drainage, waar provincie, waterschap en LTO Noord samen 600.000 euro in steken. Ook werken zij samen in het programma 'Bodem en Water'.'

Waar moet het volgens u heen?

'Samen met de provincie, de gemeente en LTO Noord willen we het bewustzijn bij de betrokken boeren vergroten. Door met de mensen praten moet er een gebiedsproces op gang komen. Bewustwording creëren voor de situatie en dan samen zoeken naar oplossingen.'

Wat kunnen de boeren zelf doen om het probleem van bodemdaling te tackelen?

'Te beginnen door de conditie van de eigen percelen zo optimaal mogelijk te houden. Dat betekent een goede zorg voor de bodem van de bodem, goed werkende drainage en sloten op profiel houden. Verder zouden ze kunnen overwegen grond te ruilen, zodat de kwetsbare teelten op de hogere delen liggen.'

En wat nog meer?

'Zoeken naar alternatieve teelten. Daarbij gaan we niet voor hen denken. De oplossing is voor ieder bedrijf weer anders. De een wil misschien het gebied uit, de ander zoekt het wellicht in verbreding. Belangrijk is dat boeren beseffen dat ze niet op hun stoel kunnen blijven zitten. Ze moeten het zelf doen, maar we willen wel met hen meedenken.'

Toch klinkt het ingrijpend. Je kunt toch niet zomaar je belangrijkste gewassen opgeven?

'Dat gaat inderdaad niet van het ene op het andere jaar. We zeggen ook niet dat ze moeten, we wijzen hen er alleen op dat het eraan komt. We gaan de komende tijd het gebied in om met de kaarten op tafel het gesprek over bodemdaling aan te gaan.'

Al met al blijft het een lastige boodschap.

'Het is ook wel een moeilijk verhaal om aan boeren te vertellen. Maar we lopen er niet voor weg en ze weten het ook wel. Daarbij kan het ook kansen opleveren, bijvoorbeeld in de zoektocht naar nieuwe teelten. Het is dus niet allemaal negatief.'

Het probleem van bodemdaling is niet nieuw in Nederland. Kan Flevoland nog wat leren van andere veengebieden?

'Ja en nee. Ja, omdat het proces van bodemdaling in grote lijnen hetzelfde is en er bijvoorbeeld in de veenweiden al ervaring is opgedaan met peilgestuurde drainage. En nee, omdat de situatie in Flevoland toch anders is. Je hebt hier te maken met klei-op-veen waarbij de bodemdaling plaatselijk verschilt. Dat maakt de zoektocht naar oplossingen extra complex. Anders dan in de veenweiden is het grondgebruik hier meer hoogwaardig; het gaat om akkerbouwbedrijven met kapitaalintensieve teelten.'

Wat verwacht u dat er nu gaat gebeuren?

'Na de informatiebijeenkomst van donderdag in Nagele willen de provincie, de gemeente en het waterschap verdiepende keukentafelgesprekken voeren met de betrokken agrariërs. Zij weten waar de pijn zit.Vervolgens willen we het net ophalen; hun reacties in kaart brengen. Misschien dat blijkt dat er meer nodig is om de zaak in beweging te krijgen. Samen willen we zoeken naar oplossingen en daar waar we kansen zien, willen we graag ons steentje bijdragen.'