Ligboxenstal speelt in op maatschappelijk debat

De koeien staan in de ligboxenstal, de mestrobot maakt zijn rondje, de melkput is net schoongemaakt. Ondertussen zijn bouwvakkers aan het werk in de nieuwe stal van biologisch melkveehouder Freek van Leeuwen (39) in Stompwijk. Het geratel van machines klinkt door de stal. De kaasmakerij is in opbouw. Het erf bestaat voornamelijk nog uit modder.

'Het is de consequentie van de keuze die we hebben gemaakt', zegt Van Leeuwen (39). 'Omdat we naar een andere locatie verhuisden, was een geleidelijk proces niet mogelijk. Alles moest in één keer.'

Vijf generaties

De oude stal staat 800 meter verderop, aan de Geerweg, waar vijf generaties Van Leeuwen hebben geboerd. Vier dagen eerder liep de biologische melkveehouder in optocht voor zijn koeien uit naar de nieuwe stal. Hij gooit het over een andere boeg. 'Dat was emotioneel best heftig. Iedereen in de familie heeft wat met de oude plek, maar wilden we verder, dan moesten we de situatie rationeel bekijken. Gelukkig konden mijn ouders dat ook.'

De oude boerderij De Vierhuizen had geen toekomstperspectief meer. Met 35 melkkoeien en 20 hectare land zag de ondernemer zichzelf hier niet boeren. De tankauto kon nauwelijks de draai op het erf maken. De koeien moesten eerst de weg over voor ze het land in konden. De stal was dertig jaar oud.

Emigratieplannen

Als afgestudeerde aan Wageningen University and Research had Van Leeuwen andere plannen. Hij had een baan als projectleider bij een boerennatuurorganisatie, woonde in Noord-Holland met zijn gezin en dacht aan emigratie.

Tot 2010. De provincie kwam op uitnodiging met een natuurontwikkelingsplan naar zijn polder. De buurman wilde niet mee in die natuurontwikkeling, maar was wel genegen zijn land met gebouwen te verkopen. 'Het extra land bood mogelijkheden. Hierdoor konden we omschakelen naar biologisch en in combinatie met natuurbeheer paste dat prima.'

Boerenkaas Cum Laude

Dat bleek. De kaasmakerij liep als een speer. De familie won in 2013 en 2014 de Boerenkaas Cum Laude. Van lieverlee kwam er weer perspectief in het bedrijf. De vraag naar hun Wildeweidekaas werd groter dan de productie. De kaas paste niet meer op de pers, de opslagruimte en de pekelbaden werden te klein en de melk paste niet meer in de tank. De vervallen gebouwen van de buurman kwamen nu ook van pas. De oude stal ging plat.

Het perspectief moest behouden blijven. De familie koos voor een ligboxenstal met vrijligboxen, omdat een pot- of vrijloopstal te risicovol was met het oog op de rauwmelkse kaasproductie. Als boxbedekking kwam er stro, omdat de melkveehouder vaste stromest wil uitrijden over zijn natuurlanden. De keuze voor stromest maakte een dichte vloer noodzakelijk, wat gunstig is voor de ammoniakemissie.

Energieneutraal

Van Leeuwen wil een energieneutraal bedrijf, dus koos hij voor zonnepanelen en warmteboilers. Omdat er geen gasaansluiting was, verwarmt vloerverwarming onder de mesthoop het water.
'We hebben de nieuwe stal zo ingericht dat we opties hebben. Eindigt het maatschappelijk debat in de verplichting dat koe en kalf de eerste zes maanden niet gescheiden mogen worden? Dan kan dat eventueel. Mogen we straks niet meer onthoornen? Dan kunnen we nog steeds met deze stal uit de voeten.'

Maar zijn perspectief gaat nog verder de toekomst in. 'Biologisch wordt op een gegeven moment gemeengoed. Hoe ga je dan meerwaarde voor je product creëren? Het biologisch keurmerk is daarvoor te star. Er is geen ruimte voor nieuwe hedendaagse thema's, zoals energieneutraal, binnen het keurmerk.'

Van Leeuwen ziet zichzelf niet zaken uitleggen via sociale media aan burgers. 'Dat leermeesterige werkt niet meer. We moeten communiceren, want uitleggen is niet meer van deze tijd.'

Natuur- en landschapsbeheer

De ondernemer voert verkennende gesprekken met organisaties voor natuur- en landbouwbeheer en dierenwelzijn. 'Als ik mij inzet voor natuur- en landschapsbeheer en zij mij daarin steunen door dat te uiten op het etiket van mijn producten, dan creëer ik meerwaarde. Het zal ook andere biologische boeren stimuleren om een permanente doorontwikkeling richting duurzaamheid te realiseren', stelt hij.

'Voor deze organisaties is het een grote plus, omdat ze zo laten zien dat ze niet alleen kritiek leveren vanaf de zijlijn, maar daadwerkelijk werken aan realisatie van hun idealen. In die dynamiek liggen kansen voor ons als individuele boer en voor de sector.'