Meer groente en fruit op tafel, maar minder vlees

Nederland wil voorop lopen in de internationale ambitie voor een gezond, duurzaam en veilig voedingspatroon. Om dat te realiseren is een integrale aanpak nodig, waarin onder meer veiligheid, gezondheid en duurzaamheid worden afgewogen. Het onderzoek 'Wat ligt er op ons bord? Veilig, gezond en duurzaam eten in Nederland' van het RIVM laat zien waar kansen en dilemma's liggen voor deze integrale aanpak.

De genoemde adviezen moeten leiden tot een daling van het aantal chronisch zieken, kleinere gezondheidsverschillen tussen Nederlanders en een lagere milieubelasting van voedsel. De consumptie van minder vlees gaat volgens het RIVM bovendien samen met minder voedselinfecties. Het adviesorgaan doet onder meer een suggestie voor de invoering van een vleestax.

Voedselagenda

Het RIVM-onderzoek sluit aan bij de doelstelling van het kabinet om te komen tot een veiliger, gezonder en duurzamer voedselsysteem, zoals vastgelegd in de Voedselagenda die in november 2016 aan de Kamer is gestuurd.

De onderzoekers wijzen op het belang van een actieve rol van de overheid, die samen optrekt met de agrarische sector, bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties. Niet alleen goede informatievoorziening voor de consument, maar ook een gezonder en duurzamer aanbod zijn daarbij belangrijk.

Nederland heeft voldoende maatschappelijke ambities, ondernemingsgeest en innovatievermogen om een gezonder en duurzamer voedingspatroon te realiseren, waarbij de veiligheid gewaarborgd blijft. De onderzoekers geven aan dat de meeste Nederlanders gezond zijn en dat hun levensverwachting stijgt. Tegelijkertijd heeft de helft van de Nederlanders overgewicht; in lagere sociaaleconomische groepen is dit nog meer.

Veilig

Negen op de tien mensen eten te weinig groenten en fruit en bijna 30 procent van ons eten is van dierlijke oorsprong. Het voedingspatroon van een gemiddelde Nederlander leidt niet alleen tot gezondheidsverlies, maar is bovendien onvoldoende duurzaam. Zo zorgt het voor een uitstoot aan broeikasgassen die vergelijkbaar is met die van vervoer. En Nederlanders verspillen jaarlijks 47 kilogram voedsel per persoon.

Wel is ons voedsel overwegend veilig; per jaar heeft ongeveer 1 op de 24 mensen last van een voedselinfectie, de ernst hiervan is meestal laag. Voor de meeste chemische stoffen in voedsel is het risico voor de volksgezondheid verwaarloosbaar.

Naast kansen schetst het RIVM-onderzoek ook dilemma's. Zo gaan gezondheid, duurzaamheid en veiligheid niet altijd hand in hand; niet alle maatregelen voor gezonde voeding zijn duurzaam en vice versa. Zo is het duurzaam om bij vleesconsumptie het hele dier van kop tot staart te eten. Dit betekent ook bewerkte vleesproducten, zoals worst, die weer minder gezond zijn.

Consumentengedrag

Een ander dilemma is het gedrag van burgers en bedrijven. Die vinden gezondheid en duurzaamheid belangrijk, maar consumenten letten bij het boodschappen doen toch vooral op prijs en gemak en bedrijven willen op hun beurt deze consument dienen en winst maken.

Volgens het rapport is er in Nederland nog ruimte voor meer maatregelen om het voedselconsumptiepatroon gezonder en duurzamer te maken. Ons land kent bijvoorbeeld wel accijnzen op alcoholische dranken, maar met andere ingrepen is de overheid hier terughoudend.

Andere landen kennen bijvoorbeeld wel extra heffingen op producten met toegevoegd suiker, energiedranken, snoep, zoute snacks en ijs. In deze landen is de consumptie of verkoop van de belaste producten gedaald, bleek al eerder uit een WHO-onderzoek. Het RIVM stelt voor om in Nederland de vleesconsumptie op een dergelijke manier te verminderen.

Het RIVM presenteert het rapport in aanloop naar de Nationale Voedseltop die aanstaande donderdag plaatsvindt. Daar spreken staatsecretaris Martijn van Dam (Economische Zaken), minister Edith Schippers (Volksgezondheid), minister Liliane Ploumen (Ontwikkelingssamenwerking) en staatssecretaris Sharon Dijksma (Infrastructuur en Milieu) met het bedrijfsleven en andere betrokken partijen meerjarige afspraken te maken over de transitie van het voedselsysteem.