'Wakkere boer verbindt en regisseert'

Door verbinding te maken met de samenleving is veel winst te boeken, stelt René Schepers, communicatiedeskundige en mede-initiatiefnemer van Wakker Boer.

Het is een modewoord dat we richting de Tweede Kamerverkiezingen nog vaak gaan horen, erkent René Schepers. Maar volgens de 'Wakker Boer' is het wel de sleutel tot meer maatschappelijk begrip: verbindend ondernemen. De boer moet zijn rol in de maatschappij opeisen, uitleggen wat hij doet en daarmee een verbinding maken met de samenleving. 'Daarmee kunnen onverwachtse discussies zoals die over het kalf bij de koe worden voorkomen.'

Hoe kijkt u vanuit het communicatievak naar de agrarische sector?

'In vijftien jaar ben ik onder meer als begeleider van weidecoaches en ondernemers steeds meer betrokken geraakt bij de agrarische sector. De combinatie van voedselproductie met landschapsbeheer maakt het tot een zeer rijk vak. Boeren doen het ook goed in het veranderingsproces dat ze doormaken. Ook sectoren als zorg en onderwijs zitten daarin.

'Waar de landbouw in achterloopt, is het acteren in de samenleving. Het gaat vooral over de inhoud en de feiten en de sector zit te vaak in een defensieve rol. Dan word je snel slachtoffer. Ik maak wel eens de grap dat als een buitenstaander een goede vraag stelt, jullie je verdedigen, terwijl dat het moment is om een verbinding aan te gaan. Dat spel fascineert mij. Daarin wil ik boeren wakker schudden.'

Open dagen trekken honderdduizenden mensen naar het boerenerf. Is dat onvoldoende?

'Er is geen sector in Nederland die zoveel energie steekt in open dagen, het verstrekken van informatie en het onderhouden van het imago. Daar is niets mis mee, maar toch ontstaat er geen verbinding met de samenleving. Het levert boeren niet op waar ze naar zoeken.

'Ik durf wel te zeggen dat het juist averechts werkt als je onder vuur komt te liggen. Boeren schieten dan in de verdediging. We doen het toch goed, zeggen ze dan. Kijk naar Volkswagen en het dieselschandaal. Volkswagen tracht de boel te sussen, maar dat wordt door de samenleving direct gezien als een pr-offensief. Het is ook helemaal niet interessant of iemand jou goed vindt. Het gaat erom dat de 'mindset' van de samenleving ten aanzien van boeren verandert.'

Hoe werkt verbinden in de praktijk?

'Om verbinding te maken moet je bereid zijn jezelf te laten zien, te delen en kwetsbaar te zijn. Je moet zelf dus ook iets doen voor de samenleving. Het betekent een andere manier van acteren. Externe oriëntatie is belangrijk. Ik adviseer boeren om te beginnen met hun erfbetreders. Maak hen tot medeondernemers. Nodig hen eens per jaar uit en leg hun je uitdagingen en doelen voor en vraag hen hierbij om hulp, maak hen mededeelgenoot. Met de samenleving kan dat ook.

'Neem de Vegetarische Slager. Die wist dat zijn soja niet duurzaam was en dat probleem deelde hij gewoon. Door zich kwetsbaar op te stellen kreeg hij hulp van buiten. Zijn band met de samenleving is zo goed dat hij via crowdfunding in drie weken tijd 2,5 miljoen euro ophaalde voor de bouw van een nieuwe fabriek.'

Waar zag u boeren in de fout gaan?

'Vorig jaar speelde de kalfjesdiscussie. Bij het tegengeluid ging het vooral over de problemen die zouden ontstaan in de stallen. Uiteraard is het voor de sector een lastig thema, maar burgers snappen dat niet. Je kunt ook anders reageren. Sta open voor kritiek, maar vraag tegelijkertijd hoe zij dat zouden oplossen. Geef toe dat je zelf het antwoord niet hebt, maar openstaat voor suggesties. Dan krijg je een heel andere relatie. Dat simpele spel vindt de landbouw erg moeilijk.'

Vindt u dat boeren de werkwijze van organisaties als Wakker Dier moeten overnemen?

'Belangengroepen zijn de maatschappij voortdurend aan het sturen. Kijk zelf ook naar welke issues er spelen in de samenleving en hoe je die kunt managen. Zo'n kalf-bij-koediscussie gaat uiteindelijk over de zorgen die er zijn over het dierenwelzijn in de veehouderij. Dat is de mindset waarop je moet inspelen. Laat zien hoe het er in de praktijk aan toegaat, maar geef tegelijkertijd toe dat er nog zaken verbeterd kunnen worden. Je krijgt dan een eerlijk gesprek.

'De kunst is de regie te voeren. Een concern als Unilever doet dat perfect. Twee weken voor de klimaatconferentie zegt de topman wat zijn klimaatdoelen zijn. Dat is verbindend ondernemen. Op voorhand al benoemen wat jouw bijdrage gaat zijn aan de oplossing van een probleem. Omroepen en kranten willen die verhalen van boeren graag vertellen. Mooi voorbeeld was de serie Het Boerenleven van Erben Wennemars bij Omroep Max.'

Waar is volgens u veel maatschappelijke winst te behalen?

'Bepleit een redelijk inkomen voor de boer, de samenleving is daar helemaal voor. Leg uit dat dat vraagt om andere ketenmodellen en wellicht hogere voedselprijzen. Zet op de agenda hoe die mechanismen kunnen veranderen. Het is ook belangrijk om de diversiteit van de landbouw onder de aandacht te brengen. Er wordt alleen gedacht in biologisch en gangbaar, terwijl er wel twintig verschillende type boeren zijn. Leg uit dat het onmogelijk om voor een dergelijke diversiteit voor alle bedrijven dezelfde eisen te stellen.

'Ook de regelgeving in de landbouw moet grondig tegen het licht worden gehouden. Laat aan burgers zien hoe ingewikkeld deze is, dan zullen ze het ook daarmee eens zijn.'