'Het is een tijdelijke regeling voor boeren die echt in de knel komen'

Export van mest

Voormalig staatssecretaris Raymond Knops gaat voor landbouwminister Wiersma de kansen voor export van mest in kaart brengen. Eerder deed hij dat al voor de mestverwerking in Nederland. Knops focust zich eerst op de afzet in ons omringende landen.

Hij gaat daarvoor drie exportmissies leiden en internationale contacten leggen om zo de afzet van Nederlandse mestproducten in het buitenland ondersteunen. Nederlandse landbouwattachés uit potentiële afzetmarkten gaan die reizen voorbereiden voor geïnteresseerde bedrijven. In september moeten de resultaten bekend worden.

'Knops heeft internationale ervaring en inmiddels veel kennis opgedaan bij zijn eerdere verkenning naar mestverwerkingscapaciteiten. Daar stipte hij ook al de kansen voor export aan. Ik ben blij dat hij in zijn nieuwe rol kan ondersteunen bij het ontsluiten van mogelijke nieuwe afzetmarkten voor Nederlandse mestproducten', aldus Wiersma.

Ingehaald door actualiteit

Tijdens het mestdebat kondigde de bewindsvrouw ook aan dat ze de opzet van de brede opkoopregeling die ze in voorbereiding heeft, gaat wijzigen. Volgens Wiersma is het aanvankelijke voorstel ingehaald door de actualiteit. Deze was bedoeld voor veehouders voor wie de opkoopregelingen Lbv en Lbv-plus niet aantrekkelijk waren.

De Tweede Kamer had de minister gevraagd om met spoed een nieuwe brede opkoopregeling te openen, omdat dit ook de druk op de mestmarkt zou kunnen verlichten. Wiersma zei tijdens het debat te hebben geworsteld met het uitstellen van de regeling. 'Ik ben terughoudend geworden met de brede insteek van de regeling.

Ontwikkelingen in het stikstofdossier maken dat ik de regeling beter wil laten aansluiten bij wat we in de ministeriële commissie bespreken. Daarnaast maken de recente uitspraken van de Raad van State en in de Greenpeace-zaak duidelijk dat het nu niet goed zou zijn om een brede regeling zonder accenten neer te leggen.'

Met die accenten doelt de landbouwminister op een mogelijk regionale focus van de nieuwe regeling. In de uitspraak in de Greenpeace-zaak wordt nadrukkelijk gewezen op de Veluwe en De Peel als twee Natura2000-gebieden waar urgentie voor natuurherstel is geboden. Vorige week nam de Tweede Kamer een motie aan die Wiersma verzoekt flankerend structuurbeleid voor deze gebieden te ontwikkelen.

De mededeling dat de brede regeling door de wijziging vertraging oploopt, stuitte daarom ook niet op veel kritiek in de Tweede Kamer. Wel klinkt er bij vrijwel alle partijen het besef dat de tijd dringt.

Wat is de status van Wiersma’s voorstellen?

• Om de mestcrisis te bezweren heeft landbouwminister Femke Wiersma verschillende voorstellen gedaan. Een groot deel van de maatregelen zorgen pas na 2026 voor verlichting op de mestmarkt.

• In oktober vorig jaar werd de Meststoffenwet gewijzigd. Daarmee werden de mestplafonds verlaagd en wordt het afromen van dierrechten in de varkens- en pluimveehouderij een feit. Deze maatregel is van kracht, maar pas op de langere termijn merkbaar op de mestmarkt.

• Wiersma wil de toepassing van renure mogelijk maken. De lobby naar andere Europese lidstaten loopt nog. Het Nitraatcomité stemt naar verwachting in juni over het renure-voorstel van de Europese Commissie. Ook over een nieuwe derogatie wordt nog onderhandeld met Brussel.

• Voor de invoering van doelsturing en het aanpassen van de met nutriënten verontreinigde gebieden en bufferstroken is het wachten op het achtste actieprogramma Nitraatrichtlijn. Die loopt van 2026 tot 2030. Nederland moet in 2027 voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Dit staat versoepelingen mogelijk in de weg.

• De Europese Commissie evalueert momenteel de Nitraatrichtlijn. Wiersma wil in plaats van de generieke Europese bemestingsnorm van 170 kilo stikstofmest per hectare naar een norm die rekening houdt met grondsoort en klimatologische omstandigheden. Nederland heeft nu het hele land als kwetsbaar gebied bestempeld. Hier wil het kabinet verandering in brengen. Voor deze wensen is wel een lange adem gewenst. Pas eind 2026 wordt de oplevering van het evaluatierapport over de Nitraatrichtlijn verwacht.

• Als mestverkenner adviseerde oud-staatssecretaris Raymond Knops het kabinet in te zetten op een collectieve aanpak van de mestverwerking. De bouw van dergelijke installaties laat echter op zich wachten. De vergunningverlening verloopt uiterst moeizaam. Het daarbij intern salderen van de gereduceerde stikstofemissie is door de uitspraak van de Raad van State niet meer mogelijk. Knops gaat ook een verkenning uitvoeren naar de exportkansen van mest(producten). De resultaten van die inventarisatie worden in september verwacht.

• Wiersma laat het gebruik van dierlijke mest in potgrond onderzoeken. Tijdens het mestdebat zei ze dit uit te breiden naar toepassing in compost. Op welke termijn dit mogelijk zal zijn, is onbekend.

• Vorige week kondigde de minister de vrijwillige extensiveringsregeling aan. Wiersma wil hier dit jaar nog mee starten. Ze is wel afhankelijk van een bijdrage uit het bedrijfsleven en noemt dat zelf ‘een voorwaarde’.

• De brede beëindigingsregeling loopt vanwege een aanpassing vertraging op. Wiersma wil de regeling gebiedsgerichter inzetten. Reden is onder meer de uitspraak in de Greenpeace-zaak die verwijst naar de enorme stikstofopgave rond de Veluwe en De Peel. Deze beëindigingsregeling was aanvankelijk bedoeld om de stikstofemissie te reduceren. De Tweede Kamer vroeg de minister er spoed achter te zetten, omdat het ook voor verlichting op de mestmarkt kan zorgen. Dat laatste loopt nu vertraging op.

• Vanuit de melkvee-, zuivel- en veevoersector is een convenant gesloten over het verlagen van het aandeel ruw eiwit in melkveerantsoenen. Met dit initiatief wil de sector de productie van stikstof via mest drukken en de mestmarkt ontlasten. Op termijn moet deze aanpak aansluiten bij de plannen van Wiersma voor doelsturing.