Na nulmeting echt aan de slag met lange staarten

De samenwerkingsverbanden die Europees Innovatie Partnership (EIP)-subsidie krijgen, zijn: Frievar, ZonVarken, Keten Duuurzaam Varkensvlees, Krull-concept, Varken op z'n Best en Vion. Binnen elk samenwerkingsverband doen minimaal vijf varkenshouders mee. Voordat daadwerkelijk gestopt is met couperen, is bij deze bedrijven een nulmeting gedaan. Op een aantal bedrijven zijn ook de verschijnselen van de aandoening Sins gescoord.

Samen met een welzijnscoach is de welzijnscheck ingevuld en zijn waar nodig aanpassingen gedaan. Pas vanaf eind 2024 houden de eerste biggen hun staart. De vleesvarkens met intacte staart uit de projecten zijn bijna rijp om te worden geslacht. Een rondje bellen langs de deelnemers levert een beeld op van een goed gecontroleerde aanpak.

In tegenstelling tot andere partijen voerde het concept Varken op z'n Best al in 2023 een nulmeting uit. Dat gebeurde in het kader van het project The First Mover. Binnen deze groep houden alle biggen al hun staart. 'Per stal brachten wij de risicoverhogende en -verlagende factoren in beeld. Problemen met bijtgedrag zijn bedrijfsspecifiek. Elk bedrijf heeft een eigen emmer met risicofactoren', geeft coördinator Ilonka van der Wagt aan.

Op dreef

'We zijn lekker op dreef', reageert innovatiemanager Anne-Marie van Bussel van De Hoeve. Het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de certificering van en innovatie binnen het Keten Duurzaam Varkensvlees. 'Bij elke deelnemer zijn we met de bedrijfsbegeleider en dierenarts door de stallen gegaan en hebben we gekeken wat ging goed en waar uitdagingen liggen. In de basis wil je dat een bedrijf op orde is, zodat je met succes aan de slag kunt.'

Ook bij de deelnemers uit de Frievar-keten zijn eerst de puntjes op de ï gezet. In week 40 hebben de eerste tomen biggen hun staart gehouden. 'Rustig starten en kijken wat de ervaringen zijn. Ons doel is niet zo snel mogelijk, maar stapsgewijs het aantal tomen met een intacte staart te laten groeien', licht conceptmanager Steven Dekker van Frievar toe.

Frievar heeft een checklist ontwikkeld die de twee keer per dag op een vaste tijd wordt ingevuld. Goed leren kijken om op tijd afwijkend gedrag te signaleren, noemt Dekker als reden. Om dat te illustreren haalt hij een toom aan met problemen. De oorzaak bleek een verwarming die niet goed werkte. 'Twee keer per dag controleren kost je nu een paar minuten per toom, maar daar komt met de tijd routine in', is de overtuiging van Dekker.

'Je moet echt constant opletten', zegt dierenarts Fieke van Genugten. Zij is betrokken bij ZonVarken. Bij dit concept zijn het aspirantleden die meedoen aan het project. 'De ervaring leert dat het veel tijd en aandacht kost om varkens met lange staarten te houden en te verzorgen.' Van Genugten spreekt over een leerproces voor langere tijd. 'Er is nog veel dat we moeten leren, ook in relatie tot de Zonvarken-stal.'

Bij Krullvarken doen twee vermeerderaars en twee gesloten bedrijven ervaring op met lange staarten. Coördinator Tijs Holtkuile is vleesvarkenshouder en zelf een van de deelnemers. Rond dit tijdstip legt hij de eerste vleesvarkens op die niet zijn gecoupeerd. 'Ik heb er zin in en ben erg benieuwd hoe het gaat. Zowel in de wroetstal als de Beter Leven-stal moeten we ermee leren werken.'

Zaken op goed op orde

Wie met succes varkens met een intacte staart wil houden, moet de zaken op orde hebben. Alles moet kloppen. Daar zijn de samenwerkingsverbanden het unaniem over eens. Eensluidende ervaringen zijn er verder nog niet om te delen. De tijd daarvoor is voor de meeste deelnemers nog te kort. 'Op enkele bedrijven hebben ondernemers goede ervaringen met later spenen, maar duiden kunnen we dat niet', geeft Van Bussel aan.

Hetzelfde geldt voor wanneer de biggen acht à negen weken oud zijn. Varkenshouders ervaren die leeftijd als 'een lastig moment'. Varkens uit het KDVB-concept zijn allemaal gechipt en er wordt veel gewerkt met de data die daardoor beschikbaar komen. 'Wat we nog op orde willen krijgen is de automatische registratie van de staarten in de slachterij. Dan kunnen we ook goed zien bij welke ondernemers het goed loopt en waar wat minder', zegt innovatiemanager Van Bussel van De Hoeve.

Ook bij Frievar spelen data van alle schakels in de keten een belangrijke rol. Daar komen nu data bij afkomstig van de scoringsformulieren. 'Tot nu toe deden zich geen opvallende bijzonderheden voor, maar wij zijn benieuwd wat er uit de analyses naar voren komt', zegt conceptmanager Dekker van Frievar. Frievar heeft eigen genetica en het voer is daarop afgestemd. De zeugen en gebruikte beren worden extra gescreend op sociaal gedrag en goede moedereigenschappen.

'Over een maand of twee komen wij een keer samen met Zonvarken en VOB', geeft Dekker aan. De varkens uit die concepten worden geslacht bij Compaxo in Zevenaar en daar loopt een project rond het meten van de staartlengte aan de slachtlijn. De samenwerkingsverbanden schalen de komende maanden het aantal tomen met lange staarten stapsgewijs op.

'De winter is qua houderij een wat gemakkelijker periode. De zomer wordt spannender', vult varkenshouder Holtkuile van Krullvarken aan. Voor alle samenwerkingsverbanden geldt dat ze op zoek zijn naar structurele handvatten om goed te signaleren om (meer) schade te voorkomen. 'We zijn pioniers. Ik hoop dat straks meer varkenshouders iets hebben aan onze ervaringen', zegt dierenarts Van Genugten.

The First Mover onder VOB-varkenshouders zijn al een stap verder. Daar vinden verschillende onderzoeken plaats. Onder andere naar de benutting van de functiegebieden. Ander onderzoek betreft de invloed van het gescheiden aanbieden van water en voer en het opschalen van het aantal vreetplaatsen. Van der Wagt: 'Ook experimenteren we met verschillende vormen van hokverrijking.'

Vergoeding voor lange staart

De extra kosten voor het houden van varkens met ongecoupeerde staarten (extra werk en schade) variëren tussen 9 en 26 euro per afgeleverd varken. Terecht vragen varkenshouders zich af of daarvoor ook een vergoeding komt. 'Onderdeel van het projectplan is ook om te onderzoeken of afnemers bereid zijn om een extra te betalen voor varkens met lange staarten, ook al wordt dit per 2030 verplicht', zegt Dekker.

'Het mooie van de EIP-subsidie voor varkenshouders is dat zij een vergoeding krijgen voor de extra tijd die ze kwijt zijn aan het houden van varkens met lange staarten', vervolgt de conceptmanager. Ilonka van der Wagt sluit zich daarbij aan. 'Binnen het project wordt veel ervaring opgedaan en er wordt steeds meer kennis gedeeld met andere VOB-deelnemers. Het aantal varkenshouders dat ervaring op doet met intacte staarten schaalt op.'