Vijf jaar BBB: 'Met niks is een heel grote partij gebouwd'

BBB bouwt sinds de start in oktober 2019 haar fundament uit door de boodschap van boeren en burgers ook bij provincies, waterschappen en de EU te verkondigen. De volgende halte is de gemeenteraad. 'In de basis is er met niks een heel grote partij gebouwd. Dat is hoe ik het in de kroeg zou zeggen', zegt Chris Aalberts, docent politieke communicatie aan de Erasmus Universiteit en volger van BBB sinds de aanloop naar de verkiezingen in 2021.

'Partijvoorzitter Erik Stegink haalde mij voor een interview op van het station. Onderweg naar zijn boerderij kwamen we alleen maar langs tuinen waar BBB-borden hingen', vervolgt Aalberts. Toen hadden ze volgens hem in Den Haag nog niet door wat er broeide op het platteland.

Dat wist frontvrouw en boegbeeld Caroline van der Plas maar al te goed, stelt Noëlle Aarts, hoogleraar socio-ecologische interactie aan de Radboud Universiteit. 'Ze sprong in een gat dat het CDA achterliet, spreekt de taal van de boeren en toont zich als een menselijk mens. Dat is heel belangrijk.'

Wat volgens Aarts ook helpt is het feit dat het probleem van de boeren nog niet is opgelost. 'BBB belooft dingen die boeren graag horen: minder natuur, minder regels, doelsturing. Dat klinkt de achterban als muziek in de oren.'

Toch is er ook kritiek op de koers van BBB, en niet alleen van politieke partijen. Zo noemt Aalberts haar landbouwbeleid naïef en slechte belangenbehartiging. 'Leuk dat je een Europarlementariër hebt die roept dat de derogatie moet blijven, maar uitzonderingen zijn dungezaaid. De grote lijn van wat BBB zegt op dit vlak kan helemaal niet. Ze hebben een soort alternatieve werkelijkheid geschapen, maar komen er nu achter dat het toch niet lukt.'

Verwondering in Nederland, maar bevestiging van een gevoel dat binnen BBB en op het platteland al langer leefde. De zetel die Caroline van der Plas bij de Tweede Kamerverkiezingen begin 2021 behaalde was het eerste tastbare succes voor BBB.

Het begon voor partijvoorzitter Erik Stegink allemaal in 2019 bij vakbeurs Grüne Woche in Berlijn. Melkveehouder Geertjan Kloosterboer sprak daar namens promotieorganisatie Team Agro NL met toenmalig landbouwminister Carola Schouten. 'Het was de eerste keer dat wij als boeren het gevoel hadden dat er wel naar ons werd geluisterd maar geen uitvoering aan de wensen werd gegeven.'

Het leidde indirect tot de oprichting van BBB als politieke beweging, nu vijf jaar geleden. Een cruciaal moment, zegt hoogleraar Aarts. 'Met de boerenprotesten in 2019 vroegen boeren op duidelijke toon aandacht voor hun bestaansrecht. BBB sprong in dat gat en sprak de taal van de boeren. Van der Plas wist de juiste snaar te raken.'

Ondertussen bleef 'Den Haag' lange tijd blind en doof voor BBB, blikt docent Aalberts terug. 'Den Haag had niet door hoe groot Caroline's netwerk was, maar zelf had zij toen al de diepe overtuiging dat ze een zetel zou halen.' Stegink bevestigt dat: 'Ik had 100 procent vertrouwen in die zetel.'

Na haar verkiezing ontpopte Van der Plas zich in de Tweede Kamer en in de media als een opvallende politica die haar partij met succes in populariteit deed stijgen. Een waar boegbeeld, vindt Stegink. 'Ze is heel toegankelijk en laat zien dat ook gewone mensen een politieke partij kunnen vormgeven.'

Met de sterke focus op de leider is BBB volgens Aalberts een partij uit een lange reeks, die onder meer bestaat uit Lijst Pim Fortuyn, Forum voor Democratie en ook NSC. 'Clubs die rond een leider zijn geformeerd die het leuk doet in de media. Je ziet dat allerlei mensen dan aanhaken uit strategisch oogpunt. Het zijn ook mensen die bij een andere partij niet meer verder konden, met name het CDA. Het zijn veel opportunisten.'

Stegink ziet dat anders. Bij het selecteren van kandidaten gaat BBB volgens hem zorgvuldig te werk. Voordat kieslijsten worden vastgesteld moeten kandidaten met elkaar leren samenwerken en training volgen. Bovendien geldt de regel dat mensen pas na een jaar lidmaatschap een hoge plek op een lijst kunnen krijgen. 'We hebben in elke provincie kernteams waarmee we de bestuurlijke basis leggen voor de gemeentelijke verkiezingen, met mensen die zich al bewezen hebben. In het begin hadden we daar de mensen, tijd en middelen niet voor.'

Dat kwam tot uiting bij de provinciale en waterschapsverkiezingen in 2023, waar BBB ineens de grootste partij van het land werd. Op de kieslijsten stonden veel mensen die als vrijwilliger, als sympathisant, aan BBB verbonden waren en tegen de verwachting in werden verkozen tot Statenlid.

Hechte club

In Overijssel, Noord-Brabant, Zeeland en Limburg stapten sinds de verkiezingen vorig jaar in totaal zeven BBB-Statenleden op. Dit lage aantal bewijst dat de partij hecht is, ziet Stegink. Over de opstappers geen kwaad woord. 'Maar zij hadden een ander beeld van hoe de politiek werkt, ze wilden te veel in te korte tijd. Maar in het politieke proces gaat het om consensus, om toegeven ook.'

Politiek journalist Aalberts ziet ook een hechte partij. 'Er zitten echt goede mensen tussen, Carla Evers in Overijssel bijvoorbeeld. En de oud-CDA'ers. Als BBB slechte politici had, hadden we er veel meer over gehoord.'

Aalberts verwacht de komende tijd wel meer opstappers. De piek van BBB is volgens hem voorbij. 'De zestien Eerste Kamerzetels staan niet in verhouding tot de zeven Tweede Kamerzetels die BBB dit jaar haalde.'

Meer onrust

Nu provinciale politici weten hoe groot BBB echt is, verwacht Aalberts meer onrust. 'De kans op herverkiezing is klein, dus ik voorspel dat het de komende tijd wilder wordt. Politici zullen minder trouw blijven aan BBB en meer hun eigen ding gaan doen.'

De docent denkt niet dat veel politici die zich bij BBB aansloten spijt hebben van hun keuzes. 'Dankzij BBB hebben zij een politieke loopbaan in de schoot geworpen gekregen. Iemand als Marieke Wijen-Nass kwam bij CDA niet verder maar is dankzij BBB nu toch maar mooi Kamerlid.'

Nu BBB het landbouwministerie in handen heeft, is de partij in een nieuwe fase aanbeland. Alles wat minister Femke Wiersma en staatssecretaris Jean Rummenie doen ligt onder een vergrootglas bij de agrarische sector. Toch was BBB op landbouw de enige logische keuze, vindt Stegink. 'Het gros van de achterban begrijpt dat politiek beleid een mammoettanker is die je niet per direct kunt laten draaien. Maar met Wiersma staat er wel een heel andere kapitein.'

Langetermijnoplossingen nodig

Maar volgens hoogleraar Aarts kiest BBB voor kortetermijnoplossingen met technologie die de spanning tussen landbouw en natuur- en milieuproblemen niet oplost. 'BBB moet gaan voor de lange termijn, anders werken ze aan hun eigen ondergang', stelt zij.

Aalberts noemt BBB een goed gecaste club mensen. 'Ze zitten heel erg op de vorm. Gijs Tuinman met zijn onderscheidingen, een vissersvrouw aan het roer in Flevoland, een jager in Zuid-Holland, PAS-melder Ingrid de Sain in Noord-Holland. Maar het inhoudelijke resultaat ervan is laag.'

Het mestdossier is daarvan een voorbeeld. Ook Stegink, zelf varkenshouder, is niet gelukkig met Wiersma's mestplan. 'Maar ik heb me laten overtuigen dat het wel zo moet, anders worden de gevolgen nog veel groter.'

Bredere agenda

Hoe ziet de toekomst van BBB eruit? Aarts vindt het goed dat de partij streeft naar een bredere agenda: 'Want one-issue is heel riskant.' Stegink vindt zijn partij zeker ook een burgerpartij. 'In ons verkiezingsprogramma staat meer burger dan boer', zegt hij. Aalberts is kritischer: 'BBB heeft zichzelf weten te verkopen met een sociaal programma, maar maakt dat niet waar.' Een toekomst als volwaardige partij ziet hij dan ook niet. 'Maar als sectorale club zullen ze blijven bestaan. De bodem is nog niet in zicht.'

Hoe belangrijk is Van der Plas voor BBB? 'Mijn gevoel is dat het om Caroline moet blijven gaan', zegt Aalberts. 'Mensen mogen haar niet voor de voeten lopen. Mona Keijzer is de enige die dat potentieel kan.' Stegink noemt Caroline de grondlegger en het gezicht. 'Zij is degene die de partij vormgeeft, maar als zij ooit stopt staat er vervanging klaar.'

'In de komende twee tot drie jaar ga je grote veranderingen zien'

'De afgelopen vijf jaar zijn voorbijgevlogen', blikt fractievoorzitter Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging (BBB) terug. Op 16 oktober 2019 maakte zij bekend dat er weer een boerenpartij zou deelnemen aan de volgende Tweede Kamerverkiezingen. De officiële oprichting vond twee weken later plaats, op 1 november.

'Er is zoveel gebeurd dat ik soms het gevoel heb dat we al tien jaar bezig zijn. Alles wat we hebben bereikt is drie keer zo snel gegaan als we hadden verwacht', zegt Van der Plas.

De partij wist op 17 maart 2021 haar eerste Kamerzetel te veroveren. Daarna volgde een monsterzege bij de Provinciale Statenverkiezingen van 2023. In maar liefst tien provincies trad BBB toe tot het bestuur en in de Eerste Kamer bezet ze sindsdien zestien zetels. Sinds de verkiezingen van vorig jaar zijn dat er zeven in de Tweede Kamer.

In het verleden zagen we Lijst Pim Fortuyn en Forum voor Democratie na verkiezingssuccessen alweer snel krimpen. Waarom lukt het BBB wel om haar positie vast te houden?

'We spreken de taal van de mensen en laten zien dat we heel pragmatisch tegenover de zaken staan. We gaven de problemen op het platteland een stem. Bij onze oprichting zagen we daar een kans om ons te onderscheiden.

'En we zijn rustig en stabiel gebleven. We hebben ons niet gek laten maken. Er zijn geen gekke dingen gebeurd in onze partij, maar hebben juist gewerkt aan een professioneel partijbestuur.'

Zeven Statenleden hebben de partij verlaten. Ook dat gaat bij BBB vrij geruisloos.

'We hebben daar altijd rekening mee gehouden. Onze winst was zo groot dat mensen die het helemaal niet verwachtten toch in de Provinciale Staten kwamen. Die hadden andere verwachtingen en dat kan gebeuren.

'Het is jammer dat ze geen langere adem hadden om bij ons te blijven, maar we gaan daar verder geen ruzie over maken. We wensen ze veel succes en hopelijk blijven we samenwerken. We zijn een nieuwe en groeiende partij en dan moet dat kunnen.'

BBB heeft nu het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) in handen. Daarmee neemt u een risico als de resultaten tegenvallen.

'We steken onze nek heel ver uit. Maar ik had het laf gevonden als wij na onze inzet in de oppositie voor een ander beleid deze kans hadden laten lopen.

'Het klopt dat er zware dossiers liggen en dat er ook nog besluiten van vorige kabinetten moeten worden uitgevoerd. De koersverandering die wij willen kost tijd en je kunt ook niet alles bereiken. Maar in de komende twee tot drie jaar ga je wel grote veranderingen zien.'

Waarop is die verwachting gebaseerd?

'Er zijn al dingen veranderd die volgens het vorige kabinet niet konden, zoals het later inzaaien van vanggewassen en een verlenging van het mestseizoen. Voor grote veranderingen hebben we de steun van andere lidstaten nodig en onze minister Femke Wiersma en staatssecretaris Jean Rummenie zijn hard voor ons aan het werk.

'In de Europese Unie waait nu echt een andere wind dan in de tijd met Frans Timmermans. Voedselzekerheid is door de instabiele geopolitieke verhoudingen echt een issue geworden. De nieuwe Europese Commissie zal anders in de wedstrijd staan.'

Vooral nu, door de mestcrisis, zijn er boeren voor wie dat mogelijk al te lang duurt.

'Het is een gegeven dat we te maken hebben met beleid van vorige kabinetten en dat heb je niet zomaar omgedraaid. Dan maar een Nexit, hoor je weleens. Maar ook daar gaan jaren overheen. Bovendien willen wij dat niet. Het is slecht voor Nederland als handelsland en zal grote schade voor onze economie veroorzaken.'

Moet u als coalitiepartij nu meer aan verwachtingsmanagement doen?

'Zeker, maar dat is niet een onmogelijk iets. Boeren snappen heel goed hoe het werkt. En ze mogen kritiek hebben. Ik kan alleen beloven dat wij altijd zullen strijden voor goed beleid. Het verschil is nu dat er een minister zit die weet hoe het werkt op een boerenbedrijf en die er zit voor het behouden van een sterke agrarische sector.'

BBB gaat in 2026 meedoen met de gemeenteraadsverkiezingen. Moet de 'B' van burger dan meer uit de verf komen?

'Dat hoor ik wel vaker. Als de media mij willen spreken dan gaat heel vaak over boeren en de landbouw. Maar onze partij werkt echt wel breder. We leveren notabene de staatssecretaris van Defensie en de minister van Wonen. Hoe meer burger wil je het hebben!'

En blijft u nog lang aan het roer van BBB staan?

'Ik zit er nog wel even. Er is nog genoeg te doen. En ik ben allang niet meer het enige gezicht van de partij. Femke Wiersma, Mona Keijzer en onze Kamerleden profileren zich ook sterk.

'Het is van groot belang dat we een stabiele en betrouwbare partij zijn. We presenteren binnenkort ons Wetenschappelijk Bureau waarmee we laten zien dat we een professionele partij zijn. We groeien, maar doen dat stap voor stap. We willen wel overzicht houden.'

Een tijdlijn van de oprichting van BBB tot nu