Meer circulaire producten in varkensvoer theoretisch mogelijk

De onderzoekers hebben alle beschikbare literatuur over de inzet van circulaire producten in het varkensvoer onderzocht. Eerst hebben ze vooral gekeken naar de mogelijkheden om het aandeel granen in het varkensvoer te vervangen. Ten tweede ging de aandacht uit naar de opties om het eiwitaandeel te vervangen door circulaire producten.

Voor wat betreft het vervangen van het aandeel graan zijn er in de varkenshouderij al meerdere circulaire producten succesvol in gebruik. Wel bleek dat er meer resultaten beschikbaar zijn van de inzet van droge bijproducten dan van natte. Terwijl juist natte bijproducten efficiënter kunnen uitpakken, omdat deze niet eerst hoeven te worden gedroogd.

Natte bijproducten hebben doorgaans geen nadelige effecten op de prestaties. En als die er wel zijn, kan fermentatie ervoor zorgen dat ze weggaan. Fermentatie kan daarbij ook positief uitpakken voor de darmgezondheid.

Droge bijproducten, zoals zemelgrint, voermeel en andere maalderijbijproducten, bleken doorgaans zonder negatieve effecten te kunnen worden toegepast. Wel is de vezelfractie hierbij een punt van aandacht; die kan de prestaties negatief beïnvloeden. En juist van die vezelfractie ontbrak geregeld informatie. Meer onderzoek om dit goed te kunnen beoordelen is dus nodig.

Vezelfractie kan goed zijn voor de gezondheid en het welzijn van biggen, vleesvarkens en zeugen. Maar dat is afhankelijk van de samenstelling van de vezels.

Bij de alternatieve eiwitbronnen is literatuur gebruikt over raapzaadschroot, peulvruchten, insecten, grondstoffen als algen, gras en verwerkt dierlijk eiwit. Bij een deel van die grondstoffen neemt tegelijk het aandeel vezels in het rantsoen toe, waardoor dit voor bijvoorbeeld biggen te hoog kan uitvallen. Onderzoek met voeders met meerdere verschillende circulaire grondstoffen is daarom nodig om te voorkomen dat dit negatieve effecten heeft.

Data over peulvruchten nodig

In peulvruchten en raapzaad kunnen antinutritionele factoren als alkaloïden, glucosinolaten of tannines zitten die nadelig kunnen uitpakken voor de vertering. Daarbij waren lang niet altijd goede data voorhanden over de hoeveelheid van deze producten in de grondstoffen, waardoor een oordeel over maximaal haalbare hoeveelheden lastig is.

Insectenmeel lijkt ook een veelbelovend eiwitrijk ingrediënt voor varkensvoeders te zijn. Wel is de beschikbaarheid beperkt. Maar door de goede verteerbaarheid en hoge voedingswaarde is dit een potentieel aantrekkelijke grondstof.

Studies naar welzijn en gedrag bij de opname van insecten in varkensvoeders ontbreken. Het effect op het welzijn lijkt het meest veelbelovend wanneer insecten intact en levend worden verstrekt. Insecten(meel) kan daarnaast positieve effecten hebben op het darmmicrobioom en het lokale immuunsysteem in darmweefsel.

Macroalgen ook op radar

Ook macroalgen of zeewieren zijn potentieel goede eiwitbronnen, maar moeten worden geconcentreerd voor toepassing. Er zijn weinig resultaten beschikbaar over de effecten op de groei en karkaseigenschappen van varkens bij hoge inmengingspercentages in het voer.

Zowel micro- als macroalgen bevatten bioactieve eigenschappen die de gezondheidsstatus van varkens kunnen ondersteunen. Er zijn geen onderzoeken bekend naar de effecten van het gebruik van algen op het gedrag van varkens.

Potentie van graseiwitconcentraten

Voor wat betreft gras en andere ruwvoeders ontbreken studies met een goede beschrijving van de voedingswaarden gras of graskuil. Graseiwitconcentraten lijken veelbelovende eiwitbronnen te zijn. Deze zouden kunnen worden gebruikt als gedeeltelijk alternatief voor geïmporteerd sojaschroot.

Maar de ontwikkeling van voeders met graseiwitconcentraten bevindt zich nog in een experimenteel stadium. Daarnaast zijn er nog geen volledige voederwaardecijfers voor varkens beschikbaar. Wat welzijn betreft hebben gras en producten zoals kuilvoer en klaver een gunstig potentieel door hun vezelige karakter.

Bij groeiende varkens zouden verwerkte dierlijke eiwitten (PAP's), bereid uit pluimveemeel, tenminste 4 tot 5 procent sojaschroot kunnen vervangen zonder negatieve effecten. En in biggenvoeders kan pluimveemeel met een laag asgehalte en bloedmeel sojaschroot gedeeltelijk vervangen zonder prestatieverlies. Maar veren- en pluimveemeel met een hoog asgehalte kunnen leiden tot een verminderde voeropname en groei.

Weinig onderzoek naar welzijn

Het effect van de opname van (nieuwe) verwerkte dierlijke eiwitten op de gezondheid en het welzijn van varkens is weinig onderzocht. Het lijkt erop dat door de verwerking bioactieve stoffen zijn verdwenen. De veronderstelde positieve effecten op ongewenst gedrag zoals staartbijten zijn nog niet bevestigd.

Voor alle circulaire grondstoffen is het van belang om te weten welke grondstoffen erdoor worden vervangen om tot duurzame varkensvoeders te komen. Daarnaast is de juiste bepaling van de voedingswaarde of het niveau van antinutritionele factoren een fundamentele voorwaarde. Die informatie ontbreekt nogal eens. En dat geldt ook voor sommige nutritionele parameters, zoals de samenstelling van de vezelfractie en de antinutrionele factoren.